Sisymbrium irio (Çalgıcı otu)

Tanımı

Sisymbrium irio (Çalgıcı otu) genellikle 15 ila 60 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. Gövde dik, tüysüz ya da seyrek tüylü, ince ve dallıdır. Taban yaprakları rozet halinde değil, 1 ila 4,5 cm uzunluğunda saplı, ters mızraksı ya da dikdörtgensi, çengel dişli derin teleksi, 3 ila 12 cm uzunluğunda ve 1 ila 6 cm genişliğindedir. Yanal loblar iki tarafta 2 ila 6 adet, terminal lobdan daha küçük, dikdörtgensi ya da mızraksı ve düz, dişli ya da loblu kenarlıdır. Üst gövde yaprakları düz ya da 1 ila 3 adet lobludur. Çiçek sapı meyve zamanı yayık ya da yükselici, ince, meyveden çok daha dar ve 7 ila 12 mm uzunluğundadır.

Çanak yapraklar dikdörtgensi, dik ve 2 ila 2,5 mm uzunluğundadır. Taç yapraklar sarı renkli, dikdörtgensi ters mızraksı ve 2,5 ila 3,5 mm uzunluğundadır. İplikçik sarımsı, dik ve 2,5 ila 4 mm uzunluğundadır. Başçık dikdörtgensidir. Yumurtalık başına 40 ila 90 adet tohum taslağı vardır. Meyve darca şeritsi, ince, silindirik ve 3 ila 4 cm uzunluğundadır. Valf çıplaktır. Tohumlar küçük, dikdörtgensi ve kırmızı renklidir. Bir bitki on binlerce tohum üretebilir ve böylece kısa süre içinde istilacı haline gelebilir.

Bülbülotu ile ilgili bilgi → Sisymbrium || Turpgiller ile ilgili bilgi → Brassicaceae

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrasya ve Akdeniz havzasında yayılış gösterir ancak Avustralya, Afrika ve Amerika kıtalarına da istilacı tür olarak yayılmıştır. Yol kenarı ve tahrip edilmiş arazilerde görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 300 metreye kadar olan rakımlarda Körfez ve Derince ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Harita → Sinonimler → Herbaryum

Etimoloji

Cins etimolojisi açık değildir. Farsça kökenli bir kelime olup yabani kekik anlamına gelebilir. Antikçağda kelime bazı hardal türleri için kullanılmıştır. Cinsin Türkçe adı olan bülbülotu muhtemelen antikçağda şarkıcı, hatip gibi kimselerin ses kısıklığı ya da boğaz ağrılarını tedavi etmek için bitkileri kullanması ile ilgilidir. Türün etimolojik kökenini bulamadık. Bülbülotlarını tanımlamak için tercih edilen bir kelimedir. İkili adlandırma öncesi adı “Irio laevis apulus, erucae folio”dur.

Gıda

Genç yapraklar ve tohumlar çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir.

Tohumlar ağlamaya yardımcı olur, bu nedenle yabancı maddeyi gözün dışına çıkaracak şekilde ağrılı göz kapaklarının altına yerleştirilmiştir.

Tıp

Öksürük ve göğüs tıkanıklığı tedavisinde kullanılmıştır. Tohumlar balgam söktürücü, onarıcı ve uyarıcıdır. Astım tedavisinde kullanılırlar. Harici olarak, uyarıcı bir lapa olarak kullanılırlar. Yaprakları demlenerek boğaz ve göğüs hastalıklarının tedavisinde başvurulmuştur.