Tanımı
Leylak rengi tüpsü çiçekleri vardır. 10 ila 40 cm kadar büyüyebilir. Gövde dallıdır. Bronz yeşili yaprakları şeritsi ila şeritsi ters mızraksı, 8 ila 30 mm uzunluğunda ve 1 ila 4,5 mm genişliğindedir. Çiçek halkaları 2 ila 20 arası çiçek bulundurur. Tohumlar ağustos ile eylül arası olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. Tohumlar nisan ayında doğrudan dışarı ekilebilir. Bunlar iki hafta sonra çimlenir. Bitkinin yeri değiştirilmemelidir çünkü kökleri aşırı hassastır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrupa ve Asya’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Yamaçlar, deniz kenarı ve tarlalarda görülür. İzmit ve Kandıra ilçelerinde gözlemlenmiştir. Haziran ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde cibreska, baklakekik, sater, anık, çibriska, çipriska, çubriza, mercimek otu, geyik otu ve zater adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince baharatlı anlamına gelir. Cinsin mutfak değerine işaret eder. Cins adı ayrıca yarı insan yarı keçi formunda olan mitolojik karakter satirle de ilgilidir. Efsaneye göre satirlerin cinsel güçleri bu bitkileri tüketmelerinden kaynaklanmaktadır. Cins için önerilen kayakekiği adının aksine Kocaeli’nde daima deniz kenarında ve kumlu alanlarda gözlemledik. Tür adı Latince bahçede anlamına gelir. Türün mutfak değeri nedeniyle yetiştirilmesine işaret eder.
Tarihi
Dioscorides 3-37: Girit kekiğini (Satureja thymbra) andıran bir bitkidir ve onunla benzer etkilere sahiptir. Satureja thymbra, tuz ve sirke ile içildiğinde bağırsakları harekete geçirir. Kaynatılarak balla alınırsa nefes darlığı ve astım hastalarına yardımcı olur, bağırsak solucanlarını dışarı atar, âdet söktürücüdür ve doğum sonrası kalıntılar ile fetüsü çeker. İdrar söktürücüdür, balla karıştırılıp emilirse göğüsteki tıkanıklığı çözer. Sirke ile uygulanırsa şişlikler, pıhtılaşan kan ve siğilleri dağıtır. Şarap ve polenta ile yakı yapıldığında siyatiğe faydalıdır. Yemekle tüketilirse görüş zayıflığına iyi gelir. Bahara olarak kullanımı çok sağlıklıdır.
Gıda
Yaprakları çiğ ya da haşlanmış olarak tüketilir. Yemeklerde baharat olarak kullanılır. Fasulye gibi yemeklerin yapımında kullanıldığında sindirimi kolaylaştırır ve gaz etkisini azaltır. Salatalarda garnitür olarak kullanılır.
Tıp
Sindirim sistemi üzerinde faydaları vardır. Antiseptik, balgam söktürücü ve gaz gidericidir.. Romatizma tedavi edici, antiseptik, gaz giderici, sindirim kolaylaştırıcı ve balgam söktürücüdür. Bulantı, ishal, bronş tıkanıklığı, boğaz ağrısı ve menstrüel rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır. Esansı kellik başlangıcında etkili olabilir. Bitkiden yapılan merhem eklem ağrılarından kurtulmak için harici olarak kullanılır.
Dikkat
Hamile kadınlarda reçete edilmemelidir.
Bilgi
Arı veya yaban arısı sokmalarına karşı oldukça etkilidir. Çiçek açan sürgünlerden elde edilen esans yağı, parfümlerde yaygın olarak kullanılır. Fasulye yakınında yetiştirildiğinde böcek zararlılarını kovucudur.
Fotoğrafları
