Satureja hortensis (Baklakekik)

Tanımı

Satureja hortensis (Baklakekik), Ballıbabagiller (Lamiaceae) ailesine bağlı Kayakekiği (Satureja) cinsinden genellikle 10 ila 35 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. Gövde dallı ve kavisli havlı ya da kısa havlıdır. Yapraklar şeritsi ila şeritsi ters mızraksı, küt uçlu, 8 ila 30 mm uzunluğunda, 1 ila 4,5 mm genişliğinde neredeyse saplıdır. Çiçek durumu gevşek ve uzatılmış, çiçek halkaları yakın ya da uzak ve 2 ila 20 adet çiçekli, çiçek yaprakları çanağın 1 ila 2 katı uzunluğundadır. Çanak neredeyse iki dudaklı, dişleri mızraksı ila bizsi, sivri çıkıntılı ve alttaki iki diş üstteki üç dişten daha uzundur. Taç leylak, morumsu ya da beyaz renkli, 4 ila 10 mm uzunluğunda ve tüp çanağa içkin ya da aşkındır. Fındıkçıklar 1 ila 1,2 mm uzunluğunda ve genişçe dikdörtgensidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak İtalya ile Orta Asya arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Ancak günümüzde diğer bölgelerde de yetiştirilmektedir. Yamaçlar, deniz kenarı ve tarlalarda görülmektedir. Umumiyetle haziran ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Kandıra ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Harita → Sinonimler → Herbaryum

Etimoloji

Cins adı Latince baharatlı anlamına gelir. Cinsin mutfak değerine işaret eder. Cins adı ayrıca yarı insan yarı keçi formunda olan mitolojik karakter satirle de ilgilidir. Efsaneye göre satirlerin cinsel güçleri bu bitkileri tüketmelerinden kaynaklanmaktadır. Cins için önerilen kayakekiği adının aksine Kocaeli’nde daima deniz kenarında ve kumlu alanlarda gözlemledik. Epitet Latince bahçede anlamına gelir. Türün mutfak değeri nedeniyle yetiştirilmesine işaret eder.

Gıda

Yaprakları çiğ ya da haşlanmış olarak tüketilmektedir. Yemeklerde baharat olarak kullanılmaktadır. Fasulye gibi yemeklerin yapımında kullanıldığında sindirimi kolaylaştırır ve gaz etkisini azaltır. Salatalara garnitür olarak eklenmektedir.

Arı veya yaban arısı sokmalarına karşı oldukça etkilidir. Çiçek açan sürgünlerden elde edilen esans yağı, parfümlerde yaygın olarak kullanılmıştır. Fasulye yakınında yetiştirildiğinde böcek zararlılarını kovucudur.

Tıp

Sindirim sistemi üzerinde faydaları vardır. Antiseptik, balgam söktürücü ve gaz gidericidir. Romatizma tedavi edici, antiseptik, gaz giderici, sindirim kolaylaştırıcı ve balgam söktürücüdür. Bulantı, ishal, bronş tıkanıklığı, boğaz ağrısı ve menstrüel rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır. Esansı kellik başlangıcında etkili olabilir. Bitkiden yapılan merhem eklem ağrılarından kurtulmak için harici olarak kullanılır.

Hamile kadınlarda reçete edilmemelidir.

Tarihi

Girit kekiğini (Satureja thymbra) andıran bir bitkidir ve onunla benzer etkilere sahiptir. Satureja thymbra, tuz ve sirke ile içildiğinde bağırsakları harekete geçirir. Kaynatılarak balla alınırsa nefes darlığı ve astım hastalarına yardımcı olur, bağırsak solucanlarını dışarı atar, âdet söktürücüdür ve doğum sonrası kalıntılar ile fetüsü çeker. İdrar söktürücüdür, balla karıştırılıp emilirse göğüsteki tıkanıklığı çözer. Sirke ile uygulanırsa şişlikler, pıhtılaşan kan ve siğilleri dağıtır. Şarap ve polenta ile yakı yapıldığında siyatiğe faydalıdır. Yemekle tüketilirse görüş zayıflığına iyi gelir. Bahara olarak kullanımı çok sağlıklıdır. DI 3-37.