Sarcopoterium spinosum (Abdest bozan)

derleyen:

Tanımı

75 cm büyüyebilir. Bitki yığın halindedir. Dış kabuk gümüşî ve kısa havlıdır. Yapraklar dikdörtgensi ve 11 ila 25 arası dikdörtgensi ila yumurtamsı, düz ya da 3 ila 5 dişli yaprakçıklıdır. Üst yüzeyleri kısa havlı, alt yüzeyleri beyazımsı ülgerlidir. Çanak yaprak yeşil renkli, sıklıkla beyaz kenarlı, yumurtamsı dikdörtgensi ve 2 mm uzunluğundadır. Tepecik kırmızımsıdır. Meyve küresel, sarımsı kahverengi ve 3 ila 5 mm çapındadır.

Gözlem bilgileri

Doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler] Deniz kenarı, kayalık yamaçlar ve makiliklerde görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Mart ve nisan ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde abdestbozan, çakır dikeni ve geren dikeni adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince etli Poterium anlamına gelir. Cinsin çiçeklerinin Poterium cinsi (artık Sanguisorba (çayır düğmesi)) ile benzerliğine işaret eder. Tür adı Latince dikenli anlamına gelir. Türün yoğun dikenli yapısına işaret eder.

Türk Uygarlığındaki yeri

Satûbî (سطوبي), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan stoibe (στοιβῆς)’den alınmıştır. Dioscorides, dizanteri, kulak iltihabı ve göz kanlanması vakalarında kullandılığını ve kanama durdurucu olarak faydalanıldığını aktarmıştır. Bitki Anadolu’da bağırsak yarası ve kulak akıntısı vakalarında kullanılmış, kanama durdurucu olarak faydalanılmıştır.

Tarihi

Dioscorides 4-12: Meyve ve yaprakları büzücüdür. Dizanteri vakalarında kullanılır, iltihaplı kulaklara damlatılır. Darbe sonucu oluşan göz yaralarına sarılır ve ayrıca kanama durdurucudur.

Plinius 22-13: Stoebe ve pheos adlarıyla bilinen bu bitki şarapta kaynatılırsa kulak iltihaplarına ve darbe nedeniyle gözden kan sızmasına iyi gelir. Kanama durdurucudur ve dizanteri vakalarında da başvurulur.