Sambucus ebulus (Bodur mürver)

Tanımı

2 metre büyüyebilir. Yapraklar karşılıklı dizilişli ve teleksidir. Çok sayıda beyaz (bazen pembe) çiçek görülür. ağustos ve eylül arası olgunlaşan meyveler parlak siyahtır. Olgun meyvelerin mor suyu olur. Gövde ve yapraklar sonbaharda kırmızıya döner. Çiçekler erseliktir. Kireçli topraklar dahil birçok toprak türünü tolere eder. Ancak en iyi nemli ve tınlı topraklarda gelişim gösterir. Güneşli bölgeleri tercih etse de hafif gölgeli alanlarda da yetişebilir. Güçlü bir istilacıdır ve sürgünleri yoluyla yayılır.

Türkçe adları

Dilimizde ayı otu, azı otu, cüce mürver, hekimana, kımçırık, livor, mürver otu, patpatik, pellempüs, purtlak, sultan otu, şahmelek otu, şahmelik, şahmelik otu, telli gelin, yabani mürver, yer mürveri, yivdim, yivdin, anzili, levor, otsu mürver, bodur mürver, şahmelek otu, şahmelek, sultan, piran, lüver ve lor adları ile bilinmektedir.

Tıp

Solunum yolları ve ateş tedavisinde kullanılır. Yapraklar antifilojistik, terletici, idrar ve balgam söktürücü, müshil etkilidir. Karaciğer ve böbrek şikayetlerinde kullanılır. Meyveleri bazı insanlarda mide ağrısına neden olabilir. Meyvelerin toksisitesi düşüktür ve pişirildiğinde kaybolur. Romatizma tedavi edici, safra söktürücü, terlemeyi arttırıcı, homeopatik ve müshildir. Ot, karaciğer ve böbrek şikayetlerinin tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Yaprakları yaralanma ve yaraların tedavisinde, meyveleri hemoroit ve karın ağrısı tedavisinde kullanılır. Astım, kısırlık, böcek sokması, mide ağrısı, öksürük, çocuklarda idrarını tutamama, yanık ve romatizma vakalarında başvurulur. Yaprakları civcivlerin hastalıklarında, gövdeleri hayvanlarda kene temizlemede etkilidir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca sambuce anlamına gelmektedir. Antikçağa özgü üflemeli bir çalgı aletinin adıdır. Bitkilerin sürgünlerinden elde edilen reçine bu müzik aletinde kullanılırdı. Cinsin Türkçe adı olan mürver olasılıkla Farsça inci (مروارى) kelimesi orijinlidir, eğer böyleyse atıf inci şeklindeki meyvelere yöneliktir. Tür adı Latince yaban mürveri anlamına gelir. Etimolojik kökenini bulamadık. İkili adlandırma öncesi adı “Sambucus humilis ebulus folio laciniato”dur.

Gözlem bilgileri

Doğal olarak batı Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Dere kenarı, orman sınırları ve yol kenarında görülür. İl geneline yaygın olarak gözlemlenmiştir. Temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Gıda

Meyveler pişirilerek tüketilebilir. Çorbalarda tatlandırıcı olarak kullanılır. Yapraklarından çay elde edilir.

Bilgi

Meyvelerinden mavi boya ve mürekkep elde edilir. Kök suyu saçı siyaha boyamak için kullanılır. Yapraklarının fare ve köstebekleri kovduğu iddia edilir.

Dikkat

Bulantıya ve baş dönmesine neden olabileceği için sadece uzman gözetiminde kullanılmalıdır.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.