Salsola tragus (Kum döngelesi)

derleyen:

Tanımı

Türün taksonomik durumu net değildir ve bazı kaynaklarda Kali tragus olarak listelenir. 1 metreden daha fazla büyüyebilir. Yapraklar etli, almaş dizilişli ve dardır. Yukarıdaki yaprakların uçları sivridir. Çiçekler minik, yaprak koltuklarında, pembe ila yeşil renklidir. İlkin dik olan bitki zamanla karışık bir küme haline döner. Yaprak ve gövdeler yeşil ya da kırmızı renkli olabilir. Olgun bir bitki iki yüz bine kadar tohum üretebilir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrasya’da yayılış göstermektedir. Günümüzde Amerika, Afrika ve Avustralya kıtalarına da giriş yapmıştır ve tohum sayısı ile tohum dağıtma stratejisi (Olgun bitkiler tabana yakın yerde hayli kırılgan bir hale gelir ve küçük bir temasla ve hatta rüzgarla birlikte kırılırlar. Kırılan bitki yine rüzgarla yuvarlanarak tohumları geniş alanlara dağıtır) ile güçlü bir istilacı olarak kabul edilir. [Harita, Sinonimler] Deniz kenarında görülür. Kandıra ilçesine bağlı Sarısu sahilinde gözlemlenmiştir. Haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 10 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde kum döngelesi adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince tuzlu anlamına gelir. Cinse bağlı bitkiler tuzcul alanlarda görülür. Bitkinin Türkçe adı olan sodaotu belirgin biçimde bitkinin geleneksel olarak soda külü kaynağı olması ile ilgilidir. Orijini Arapça suda’ (صُدَاع‎) kelimesidir. Tür ise Antik Yunanca erkek keçi anlamına gelir. Kelimenin Antik Yunancadaki diğer anlamı ise kulak demektir. Özel olarak kulağın ortasındaki küçük çıkıntıya işaret eder. İsimlendirmenin kaynağı bilinmemekle birlikte bitki için Antikçağda kullanılan isim tragos ve scorpios’tur. Dilimizdeki trajedi kelimesi de tragos kelimesinden gelmektedir. Erkek keçi olan satirlerin kulakları insan kulaklarına benzerdir ve Yunan trajedilerinde satirler kepçe kulaklı olarak yansıtılırdı.

Gıda

Genç yaprak ve gövdeler çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Genç bireyler aynı zamanda otçul hayvanlar tarafından da tüketilir. Ispanak ile arası iyi olmayanların bu bitkiyi tüketmemesi önerilir.

Tıp

Karınca ve arı sokmalarına karşı lapa halinde uygulanır. Çiçek hastalığı ve gribe karşı külleri demlenerek kullanılmıştır. Plinius’un bitki ile yazdıkları şöyledir: “Asya’da (Anadolu kastediliyor, Küçük Asya) yapraksız, dikenli ve kırmızı kümeler halindeki bu çalı tıbbi amaçlar için kullanılır.”