Salix (Söğüt)

Tanımı

Yaprak dökücü çalı ve ağaçlardan oluşan bir cinstir. Yapraklar almaşlı ya da nadiren karşılıklı dizilişli, şeritsi ila ters yumurtamsı, düz ya da minik dişlidir. Yaprak sapı kısadır ya da hiç yoktur. Cins büyük ölçüde kuzey yarımküreye özgüdür.

Etimoloji

Cins adı Latince su yanında anlamına gelir. Cinsin üyelerinin büyük bölümü sulak alanların kenarında görülür. Söğütlerin sulak alanları tercih etmeleri benzer benzeri tedavi eder anlayışı kapsamında, sulak yerlere yakın yaşayan insanlarda görülen (romatizma gibi) hastalıkları tedavi edeceği düşünülmüştür. Cinsin Türkçe adı olan söğüt kelimesi Türkçedir.

Tarihi

Dioscorides 1-104: Söğüt meşhur bir ağaçtır. Meyve, yaprak, kabuk ve suyu büzücüdür. Yapraklar öğütülerek şarap ve biberle içilirse bağırsak tıkanıklığına iyi gelir. Su ile birlikte alındığında hamile kalınmasını engeller. Meyve kan tükürenlere içirilir. Kabuğu siğilleri yok eder. Yakılıp sirke ile karıştırıldıktan sonra nasırlara uygulanır. Yaprak ve kabuk suyu, nar kabuğunda gül merhemi ile ısıtılırsa kulak ağrısına iyi gelir. Kaynatılması gut için etkilidir ve kepeği de uzaklaştırır. Çiçeklenme döneminde kabuğunda bulunan reçinesi gözbebeklerine gölge düşüren maddeleri temizler.

Plinius 16-68: Söğüdün bir kaç türü vardır. Birinin dalları hayli uzundur, bunlar bir araya getirilerek asma için sırık yapılır. Diğerinin dalları çok esnektir ve bu da bağ için kullanılır. Ayrıca sepet yapımında ve çeşitli amaçlarla tarımda da kullanılır. Sonuncu türe ise lüks eşyaların ve koltukların yapımında başvurulur. Bana göre söğüt yetiştirmek çok karlı bir iştir, masrafsızdır ve hava değişikliklerinden çok etkilenmez.

Ceres’in bitkisidir. Homeros, tohumlarının neredeyse olgunlaşmadan önce düşmesi nedeniyle söğüt ağacına frugiperda der, meyve düşüren. Bu nedenle söğüt tohumları düşük yaptırmak amacı ile kullanılmıştır (Ağacın tohumu olgunlaşmadan önce düşüyorsa, insan yavrusu da olgunlaşmadan düşebilir). Esnek yapısı nedeniyle çeşitli lüks ahşap malzemelerin yapımında kullanılmıştır. Ağaçlar günümüzde en çok bilinen ilaç olan aspirinin öncüsüdür. Söğüt ağaçlarının kullanımı ile ilgili en erken kayıt Taş Devrine tarihlenmektedir. Antik Mısır’da Osiris’in ağacıdır. Antik Yahudi karakteri Samson söğüt dalları ile bağlanmıştır. Bitki yası simgeler.

Bir Çek efsanesine göre, bir peri gündüzleri insan içine çıkarken geceleri söğüt ağacına dönüyordu. Derken bir insanla evlendi ve ondan bir oğlu oldu. Ancak kocası bir gün söğüt ağacını kesti ve peri de öldü. Adam söğüt ağacından bir beşik yaptı ve bebeği bu beşiğe koydu. Annesinden bir parça olan bu beşik bebeği hemen uyutma yeteneğine sahipti. Bebek büyüyünce babası söğüt ağacının kalan kütüğünden filizlenen bir daldan düdük yaptı, çocuk da bu düdük sayesinde annesi ile konuşabildi. Bir Polonya efsanesine göre, kelebekleri kovalayan yavru kediler nehre düşer. Telaşlı anneleri suyun kenarında miyavlarken, söğüt ağacı dallarını uzatır ve yavru kedileri kurtarır. Bundan sonra her bahar, yavru kedilerin tutunduğu dallarında onların minik tüylerini taşıyan çiçekler açarlar.