Rumex obtusifolius (Evelik) genellikle 60 ila 130 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Gövde dik, sert, genelde kırmızımsı ve çiçeklenme başlayana kadar dalsızdır. Yapraklar 20 ila 40 cm uzunluğunda, 10 ila 15 cm genişliğinde, geniş ve ovaldir, tabanları yüreksi, uçları yuvarlak ve alt yapraklar kırmızı gövdelidir. Yaprakların kenarları hafifçe dalgalı, üst yüzeyi tüysüz ve alt yüzeyi sivilceli olabilir. Okrea dökülücü ya da kısmen kalıcıdır. Çiçek durumu terminal olup büyük kümeler halindedir ve küçük yeşilimsi çiçekler olgunlaştıkça kırmızıya döner. Çiçekler gevşek kümelerde 10 ila 25 adettir. İç tepaller yumurtamsı üçgensi ya da dilsi, tabanı kesik, kenarları dişli ve ucu küt ya da sivridir. Kapçık kırmızımsı kahverengidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak kuzey Afrika ve Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Oldukça güçlü bir istilacıdır. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanlar ve tahrip edilmiş arazilerde görülen bitki umumiyetle mayıs ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde yabani labada, evelik, yabani pazı, yabani kuzukulağı, küt yapraklı labada ve geniş yapraklı labada adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince kuzukulağı anlamına gelir. Muhtemelen Latince emmek anlamına gelen “rumo” kelimesinden türemiştir. Yaprakları emilerek susuzluk giderici olarak kullanılır. Cinsin Türkçe adı olan labadanın Theophrastus’un Rumex patientia’yı tanımlamak için kullandığı lapathos (λάπαθος) kelimesinden gelmesi muhtemeldir. Tür adı Latince küt yapraklı anlamına gelir. Türün yaprak yapısına işaret eder. Özgün tanımda bu “foliis cordato oblongis obtusiusculis crenulatis” olarak belirtilmiştir. Bitkinin ikili adlandırmadan önceki adı “Lapathum vulgare, folio obtuso”dur.

Gıda

Yapraklar oksalik asit içerir ve çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Bunlar ayrıca salatalara da eklenmektedir. Tohumları kurutularak baharat olarak kullanılmıştır. Yapraklarına sarma yapımında (lahana sarması gibi) başvurulmaktadır. Yaprakların tüketilmeden önce suyu değiştirilerek birkaç defa kaynatılması önerilmektedir. Gövde ve tohumlar da pişirilerek tüketilmiştir.

Tıp

Yaprakları yara, kabarcık, yanık ve urlarda kullanılmıştır. Kökü kanı temizleyicidir. Kökünden elde edilen çaya çıban tedavisinde başvurulmuştur. Bu çay ayrıca sarılık, boğmaca ve kanama hallerinde de kullanılmaktadır. Kök demlenerek çocuklarda kullanılan deri dökülmelerine uygulanır.

Dikkat

Yüksek oranda tüketilmesinin kalsiyum gibi birçok mineralin eksikliğine neden olabileceği rapor edilmiştir. Romatizma, artrit, gut, böbrek taşı veya aşırı asitlik eğilimi olanlar uzak durmalıdır.

Bilgi

Kökünden sarı, yeşil ve kahverengi boya elde edilmektedir.

Fotoğrafları

Rumex obtusifolius (Evelik)

Özet

Hiyerarşi

Tanımı