Rumex obtusifolius (Evelik)

Tanımı

130 cm büyüyebilir. Yapraklar geniş ve ovaldir, tabanları yüreksi, uçları yuvarlak ve alt yapraklar kırmızı gövdelidir. Yaprakların kenarları hafifçe dalgalı, üst yüzeyi tüysüz ve alt yüzeyi sivilceli olabilir. Yapraklar 40 cm uzayabilir. Gövde sert, genelde kırmızımsı ve çiçeklenme başlayana kadar dalsızdır. Gövde yaprakları almaşlı dizilişli ve darca yumurtamsı mızraksıdır. Çiçek kurulu büyük kümeler halindedir, küçük yeşilimsi çiçekler olgunlaştıkça kırmızıya döner. Tohumlar kırmızımsı kahverengidir. Çiçekler erseliktir. Tohumlar bahar aylarında doğrudan dışarı ekilebilir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak kuzey Afrika ve Avrasya’da yayılış gösterir. Günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Oldukça güçlü bir istilacıdır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanlar ve tahrip edilmiş arazilerde görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Mayıs ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Tıp

Yaprakları yara, kabarcık, yanık ve urlarda kullanılır. Kökü kanı temizleyicidir. Kökünden elde edilen çay çıban tedavisinde kullanılır. Bu çay ayrıca sarılık, boğmaca ve kanama hallerinde de kullanılır. Kök demlenerek çocuklarda kullanılan deri dökülmelerine uygulanır.

Bilgi

Kökünden sarı, yeşil ve kahverengi boya elde edilir.

Etimoloji

Cins adı Latince kuzukulağı anlamına gelir. Muhtemelen Latince emmek anlamına gelen “rumo” kelimesinden türemiştir. Yaprakları emilerek susuzluk giderici olarak kullanılır. Cinsin Türkçe adı olan labadanın Theophrastus’un Rumex patientia’yı tanımlamak için kullandığı lapathos (λάπαθος) kelimesinden gelmesi muhtemeldir. Tür adı Latince küt yapraklı anlamına gelir. Türün yaprak yapısına işaret eder. Özgün tanımda bu “foliis cordato oblongis obtusiusculis crenulatis” olarak belirtilmiştir. Bitkinin ikili adlandırmadan önceki adı “Lapathum vulgare, folio obtuso”dur.

Türkçe adları

Dilimizde yabani labada, evelik, yabani pazı, yabani kuzukulağı, küt yapraklı labada ve geniş yapraklı labada adları ile bilinmektedir.

Gıda

Yapraklar oksalik asit içerir ve çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Yaprakları salatalara eklenir. Tohumları kurutularak baharat olarak kullanılır. Yaprakları sarma yapımında (lahana sarması gibi) kullanılır. Yaprakların tüketilmeden önce suyu değiştirilerek birkaç defa kaynatılması önerilir. Gövde ve tohumlar da pişirilerek tüketilebilir.

Dikkat

Yüksek oranda tüketilmesi kalsiyum gibi birçok mineralin eksikliğine neden olabilir. Romatizma, artrit, gut, böbrek taşı veya aşırı asitlik eğilimi olanlar uzak durmalıdır.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.