Ranunculus muricatus (Kutsaldefne)

derleyen:

Türk Uygarlığındaki yeri

Keff el-hirr (كف الهر), bitkinin Arapçadaki adıdır ve kedi patisi anlamını verir. Atıf, bitkinin yapraklarınadır. Gâfikî bu bitkinin fizyolojik olarak keff el-dabuya benzediğini kaydeder. Yarım metre boylanabilen bitkinin yaprakları tabanda rozet halindedir ve sarı renkli çiçekleri aromatiktir. Bitki eylül-ekim ayları arasında görülür. Yara iyileştirici olarak kullanılmıştır. Bitki için önerilen Türkçe isim kedi ayasıdır ve Arapça aslından tercüme yolu ile elde edilmiştir.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.465-466.

Tanımı

5 ila 30 cm kadar büyüyebilir. Bitki çıplak ya da seyrek cılız tüylüdür. Çiçekler erseliktir. Tohumlar bahar aylarında doğrudan dışarı ekilebilir. Gövde yapraksı ve dallıdır. Taban yaprakları yuvarlak ve 3 ila 5 lobludur. Yapraklar almaşlı dizilişlidir ve rozet oluşturur. Çiçekler açık sarı renklidir. Çanak yapraklar tüylüdür ve geriye dönüktür. 5 adet taç yaprak görülür. Taç yapraklar çanaktan daha uzundur. 15 ila 20 arası ercik bulunur. Kapçık dikenli ve genişçe eliptiktir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa’da yayılış gösterir. Günümüzde istilacı tür olarak dünyanın ılıman bölgelerine dağılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Nemli bölgeler ve çamurlu bölgelerde görülür. Körfez ve İzmit ilçelerinde gözlemlenmiştir. Mart ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde kutsal defne adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince küçük kurbağa anlamına gelir. Muhtemelen cinsin kurbağalar gibi sulak alanlara yakın bulunmalarına atıftır. Bitkinin antikçağdaki diğer adı batrachiondur ve bu da kurbağa otu anlamına gelir. Cinsin bazı türlerinin yaprakları da kurbağa ayaklarını andırmaktadır. Bu cinsin Türkçe adı döğün çiçeğidir. Döğün, Türkçede yakmak/yakan anlamına gelir ve cinse bağlı bazı türlerin usaresinin temas halinde cildi tahriş etmesine işaret eder. Döğün kelimesi ne zaman düğün oldu, bilmiyoruz. Tür adı Latince sivri uçlu anlamına gelir. Türün kapçık yapısına işaret eder. İkili adlandırmadan önceki adları arasında “Ranunculus rotundifolius repens echinatus” da vardır.

Tıp

Ateş, gut ve astım vakalarında kullanılmıştır.

Dikkat

Fotoğrafları