Özet
Ranunculus muricatus (Kutsaldefne) genelde sulak alanların civarında görülen ve bahar aylarında çiçek açan tek yıllık bir bitkidir.
Hiyerarşi
Bitkiler
Düğünçiçeği takımı
Düğünçiçeğigiller
Düğünçiçeği
Türk Uygarlığındaki yeri
Keff el-hirr (كف الهر), bitkinin Arapçadaki adıdır ve kedi patisi anlamını verir. Atıf, bitkinin yapraklarınadır. Gâfikî bu bitkinin fizyolojik olarak keff el-dabuya benzediğini kaydeder. Yarım metre boylanabilen bitkinin yaprakları tabanda rozet halindedir ve sarı renkli çiçekleri aromatiktir. Bitki eylül-ekim ayları arasında görülür. Yara iyileştirici olarak kullanılmıştır. Bitki için önerilen Türkçe isim kedi ayasıdır ve Arapça aslından tercüme yolu ile elde edilmiştir.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.465-466.
Tanımı
Ranunculus muricatus (Kutsaldefne) genellikle 5 ila 30 cm kadar büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. Bitki çıplak ya da seyrek cılız tüylüdür. Gövde yapraksı ve dallıdır. Taban yaprakları yuvarlak ve 3 ila 5 lobludur. Yapraklar almaşlı dizilişlidir ve rozet oluşturur. Çiçekler açık sarı renklidir. Çanak yapraklar tüylüdür ve geriye dönüktür. 5 adet taç yaprak görülür ve bunlar çanaktan daha uzundur. 15 ila 20 arası ercik bulunur. Kapçık dikenli ve genişçe eliptiktir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ile Hindistan arasında kalan bölgede yayılış gösterir ancak günümüzde istilacı tür olarak dünyanın ılıman bölgelerine dağılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Nemli bölgeler ve çamurlu bölgelerde görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda Körfez ve İzmit ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adları
Dilimizde kutsal defne adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince küçük kurbağa anlamına gelir. Muhtemelen cinsin kurbağalar gibi sulak alanlara yakın bulunmalarına atıftır. Bitkinin antikçağdaki diğer adı batrachiondur ve bu da kurbağa otu anlamına gelir. Cinsin bazı türlerinin yaprakları da kurbağa ayaklarını andırmaktadır. Bu cinsin Türkçe adı döğün çiçeğidir. Döğün, Türkçede yakmak/yakan anlamına gelir ve cinse bağlı bazı türlerin usaresinin temas halinde cildi tahriş etmesine işaret eder. Döğün kelimesi ne zaman düğün oldu, bilmiyoruz. Tür adı Latince sivri uçlu anlamına gelir ve açık bir şekilde türün kapçık yapısına işaret eder. İkili adlandırmadan önceki adları arasında “Ranunculus rotundifolius repens echinatus” da vardır.
Tıp
Ateş, gut ve ayrıca astım vakalarında kullanılmıştır.
Dikkat
Bitkinin tüm parçaları zehirlidir ancak haşlandığında ya da kuruduğunda zehri kaybolur. Usaresi temas halinde ciltte su toplanmasına neden olur.
Bir yanıt yazın