Tanımı
Halihazırda bazı kaynaklarda Ficaria verna subsp. ficariiformis adı ile geçmektedir. Yapraklar koyu yeşil ve kalp biçimlidir. Çiçekler belirgin, parlak sarı renkli taç yapraklara sahiptir. Tüysüz ve kulakçıksızdır. Çiçekler çok simetrili, 3 çanak yaprak benzeri tepal ve 7 ila 12 arası sarı taç yaprak benzeri tepale sahiptir. Çok sayıda ercik ve karpel görülür. Meyve tek tohumlu kapçıktır ve boyuncuk kısadır. Tohumlar bahar aylarında çimlenir. Sıcaklığın düştüğü ve günlerin kısaldığı kış aylarında büyümeye başlar. Bir yıl boyunca fide olarak kalır. Mayıs ayından sonra altı ay boyunca uykuya geçer. Yapraklar böbrek biçimli ve saplıdır. Nemli ya da ıslak toprakları, gölgeli ya da güneşli bölgeleri tercih eder. Güçlü ve rekabetçi bir istilacıdır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak kuzey Afrika, Kafkasya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler] Tarla, çayır ve çalılıklarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Mart ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde arpacıksalebi, yağlıot, basur otu, çöpmalı, çöp salebi ve şehriye salebi adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince küçük kurbağa anlamına gelir. Muhtemelen cinsin kurbağalar gibi sulak alanlara yakın bulunmalarına atıftır. Bitkinin antikçağdaki diğer adı batrachiondur ve bu da kurbağa otu anlamına gelir. Cinsin bazı türlerinin yaprakları da kurbağa ayaklarını andırmaktadır. Bu cinsin Türkçe adı döğün çiçeğidir. Döğün, Türkçede yakmak/yakan anlamına gelir ve cinse bağlı bazı türlerin usaresinin temas halinde cildi tahriş etmesine işaret eder. Döğün kelimesi ne zaman düğün oldu, bilmiyoruz. Tür adı Antik Yunanca incir gibi anlamına gelir. Cinsin yumruları incir (Ficus carica) meyvelerine benzemektedir. Türkçe adı olan arpacıksalebi belirgin biçimde cinsin yumrulu yapısına işaret eder. Cinsin yumruları pişirilerek tüketilebilir. Arpacık ise soğanın (Allium cepa) hayli küçük ve yine yumruları incire benzeyen bir kültivarının adıdır. Alttür adı ise Latince incir biçimli anlamına gelir. Yumrularının incir meyvesine benzemesine işaret eder.
Tarihi
Dioscorides 2-181: Yaprakları saplarından sarkan küçük bir bitkidir, gövdesi yoktur, yaprakları sarmaşık yapraklarına benzer ancak daha yuvarlak, daha küçük ve daha az parlaktır. Üst üste yığılmış, aynı yerden çıkan çok sayıda kökü vardır. Sulak alanlarda yetişir. Keskindir ve temas halinde cildi tahriş eder. Uyuz ve sedef hastalığından etkilenmiş tırnaklara iyi gelir. Kökünün suyu balla birlikte buruna damlatılırsa başı temizler.
Gıda
Pişirilmesi halinde zehir kaybolur. Kaynatılarak tüketilebilir. Genç yapraklar pişirilerek tüketilir. Erken dönemdeki yaprakların zehirli olmadığı bildirilmiştir ve bunlar salatalara eklenir.
Tıp
Geleneksel olarak hemoroit tedavisinde kullanılır.
Dikkat
Çiğ tüketildiğinde zehirlidir ve otçul hayvanlara karşı ölümcül olabilir. Hasarlı ya da ezilmiş yapraklarına temas edilirse deride kızarıklar, kaşıntılar ve kabarmalara neden olabilir. Bitki yutulursa mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, spazm ya da felce neden olabilir.
Bilgi
Çiçekleri dişleri temizlemek için kullanılır.
Fotoğrafları
