Özet
Ranunculus asiaticus (Kebikeç) genelde bahçe ile mezarlara dikilen ve bahar aylarında çiçek açan çok yıllık bir bitkidir.
Hiyerarşi
Bitkiler
Düğünçiçeği takımı
Düğünçiçeğigiller
Düğünçiçeği
Türk Uygarlığındaki yeri
Kebîkec (كبيكج), bitkinin Farsçadaki karşılığıdır. Halîmî’ye göre sarı çiçekli bitkinin Türkçe adı dögün otıdır. Dioscorides, batrakhion (βατράχιον) maddesinde dört farklı bitki saymış, dördünün de tırnak rahatsızlıkları, diş ağrısı, cilt hastalıkları ve saçkıran vakalarında kullanıldığını, hapşırtıcı ve ağrı kesici olarak faydalanıldığını yazmıştır.
Kebîkec Anadolu’da, diş rahatsızlıkları ve cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmıştır.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.462.
Tanımı
Ranunculus asiaticus (Kebikeç) genellikle 10 ila 30 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Kök yumrusu dikdörtgensi silindirik ve 1,5 ila 2 cm uzunluğundadır. Gövde basit ya da dallı, yaslanıcı tüylü ve 1 ila 6 arası çiçeklidir. Taban yaprakları üç loblu olmakla birlikte gövdede yukarı gidildikçe yapraklar daha derince bölünmüştür. Çanak yapraklar yayılıcıdır. Çiçekler iri, 3 ila 5 cm çapında, kırmızı, pembe sarı ya da beyaz renklidir. Meyve silindirik ve 2 ila 4 cm uzunluğunda ve 1 cm kalınlığındadır. Kapçık genişçe kanatlıdır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Doğu Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçe ve mezarlıklarda görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 50 ila 1000 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adları
Dilimizde şakayık lalesi ve kebikeç adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince küçük kurbağa anlamına gelir. Muhtemelen cinsin kurbağalar gibi sulak alanlara yakın bulunmalarına atıftır. Bitkinin antikçağdaki diğer adı batrachiondur ve bu da kurbağa otu anlamına gelir. Cinsin bazı türlerinin yaprakları da kurbağa ayaklarını andırmaktadır. Bu cinsin Türkçe adı döğün çiçeğidir. Döğün, Türkçede yakmak/yakan anlamına gelir ve cinse bağlı bazı türlerin usaresinin temas halinde cildi tahriş etmesine işaret eder. Döğün kelimesi ne zaman düğün oldu, bilmiyoruz. Tür adı Latince Asya anlamına gelir. Burada işaret edilen Asya kıtası değil, Roma’nın Anadolu’ya verdiği Asia adınadır.
Bir yanıt yazın