Türk Uygarlığındaki yeri
Kebîkec (كبيكج), bitkinin Farsçadaki karşılığıdır. Halîmî’ye göre sarı çiçekli bitkinin Türkçe adı dögün otıdır. Dioscorides, batrakhion (βατράχιον) maddesinde dört farklı bitki saymış, dördünün de tırnak rahatsızlıkları, diş ağrısı, cilt hastalıkları ve saçkıran vakalarında kullanıldığını, hapşırtıcı ve ağrı kesici olarak faydalanıldığını yazmıştır.
Kebîkec Anadolu’da, diş rahatsızlıkları ve cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmıştır.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.462.
Tanımı
10 ila 30 cm büyüyebilir. Kök yumrusu dikdörtgensi silindirik ve 1,5 ila 2 cm uzunluğundadır. Gövde basit ya da dallı, yaslanıcı tüylü ve 1 ila 6 arası çiçeklidir. Taban yaprakları üç loblu olmakla birlikte gövdede yukarı gidildikçe yapraklar daha derince bölünmüştür. Çanak yapraklar yayılıcıdır. Çiçekler iri, 3 ila 5 cm çapında, kırmızı, pembe sarı ya da beyaz renklidir. Meyve silindirik ve 2 ila 4 cm uzunluğunda ve 1 cm kalınlığındadır. Kapçık genişçe kanatlıdır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Balkanlar’dan İran’a kadar olan bölge ile güneyde kuzeydoğu Afrika’ya kadar yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçe ve mezarlıklarda görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açar. 50 ila 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde şakayık lalesi ve kebikeç adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince küçük kurbağa anlamına gelir. Muhtemelen cinsin kurbağalar gibi sulak alanlara yakın bulunmalarına atıftır. Bitkinin antikçağdaki diğer adı batrachiondur ve bu da kurbağa otu anlamına gelir. Cinsin bazı türlerinin yaprakları da kurbağa ayaklarını andırmaktadır. Bu cinsin Türkçe adı döğün çiçeğidir. Döğün, Türkçede yakmak/yakan anlamına gelir ve cinse bağlı bazı türlerin usaresinin temas halinde cildi tahriş etmesine işaret eder. Döğün kelimesi ne zaman düğün oldu, bilmiyoruz. Tür adı Latince Asya anlamına gelir. Burada işaret edilen Asya kıtası değil, Roma’nın Anadolu’ya verdiği Asia adınadır.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın