Site icon Kocaeli Bitkileri

Pyracantha coccinea (Tavşan elması)

Pyracantha coccinea

Pyracantha coccinea: 07/05/2017; Cephanelik; 70 m.; çayır. © Hüseyin Cahid Doğan

Tanımı

1 ila 3 metre büyüyebilir. Genç dallar gri renkli ve havlıdır. Yapraklar mızraksı, eliptik ya da ters yumurtamsı eliptik, 2 ila 4 cm uzunluğunda ve 1 ila 1,5 cm genişliğinde ve kenarları tırtıklıdır. Yaprak sapı 5 ila 10 mm uzunluğundadır. Salkım çok çiçeklidir. Çiçekler 8 mm çapındadır. Çiçek sapı 5 mm uzunluğundadır. Meyve küresel, 5 ila 7 mm çapında, kırmızı, sarı ya da turuncu renklidir.

Gözlem bilgileri

Doğal olarak batı Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [HaritaSinonimlerHerbaryum] Yamaç, çalılık ve yol kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Nisan ve haziran ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde kızıl ateş dikeni, tavşan elması, dafne, ebembükü, kirkat ve kuş alıcı adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca ateş dikeni anlamına gelir. Cinsin hem dikenli yapısına hem de kırmızı renkli meyvelerine işaret eder. Tür adı Latince kızıl boya anlamına gelir. Türün meyve rengine işaret eder.

Türk Uygarlığındaki yeri

Uksiyâkantus (اقثياقنتس), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan oxuakantha (ὀξυάκανθα)’dan alınmıştır ve keskin diken anlamına gelir. Dioscorides, vücuda giren yabancı cisimlerin çıkarılması için ve kadınsal şikâyetlerde kullanıldığını, köküne düşük için başvurulduğunu belirtir. Görünüm olarak emrûd ağacına, meyvesinin ise mersîne benzediği belirtilen dikenli bitki Anadolu’da, rahim sorunlarının tedavisinde kullanılmış ve düşük yaptırıcı olarak başvurulmuştur.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.680.

Tarihi

Dioscorides 1-93: Yabani armudu andırmakla birlikte daha küçük ve daha dikenlidir. Mersine benzeyen dolgun, kırmızı, kolay kırılan ve çekirdekli meyvesi, çatallı ve derin bir kökü vardır. Meyvesi içildiğinde ya da yenildiğinde ishal ve vajinal akıntıyı kontrol eder. Kökü kıymık ve dikenleri çıkarmak için uygulanır. Kök ile karın bölgesine üç defa hafifçe vurulduğunda ya da sıvazlandığında erken doğuma neden olacağı söylenir.

Gıda

Meyveler pişirilerek tüketilebilir. Reçel ve marmelat yapımında kullanılır.

Fotoğrafları

Exit mobile version