Tanımı
10 metre büyüyebilir. Gövde 40 cm çapa ulaşabilir. Kabuk gri kahverengidir, genç bireylerde belirgin yamalar olur, yaşlı bireylerde ise sığ çatlaklar görülür. Yapraklar 1,5 ila 6 cm uzunluğunda ve 1 ila 4 cm genişliğinde, almaşlı dizilişli, küme halinde, yüreksi yumurtamsı, kenarları testere dişli, alt yüzeyinde ise tüylüdür. Yaprak sapı 5 ila 20 mm uzunluğundadır. Çiçekler 8 ila 20 mm çapında, 8 ila 15 mm uzunluğunda saplı, 3 ila 10 arası çiçekten oluşan salkımlar halinde, hoş kokulu ve beyaz renklidir. Meyve 5 ila 6 mm uzunluğunda önce yeşil ve olgunlukta siyah renklidir. Çiçekler erseliktir.
Gözlem bilgileri
Doğal olarak Akdeniz havzası ve Asya’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçe, bağ ve yol kenarında görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Mart ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde mahlep, endirez, endürüz, idris ağacı, keniro, kokulu kiraz ağacı, melem, endülüs ve melhem adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince erik anlamına gelir. Doğrudan erik meyvesini tanımlayan bir kelimedir. Tür adı ise Arapça sütlü anlamına gelir. Ağacın meyvesi için Ortaçağ Müslüman bitki bilimcileri tarafından kullanılan isimdir.
Türk Uygarlığındaki yeri
Mahleb (محلب), bitkinin Arapçadaki karşılığıdır. Halîmî, keneştû, andâruz ve mahleb adları ile bilindiğini belirtmiştir. İbn Vâfid, mide bulantısı, aşırı kilo ve gut vakalarında kullanıldığını, parazit düşürücü olarak faydalanıldığını, Gâfikî, karaciğer ve dalak tıkanıklıklarını açtığını ve cilt rahatsızlıklarına uygulandığını; Îsâ bin Mâsa, böbrek ve mesane taşlarını erittiğini yazmıştır. Bitki Anadolu’da, idrar yolu rahatsızlıkları, gut, eklem ağrısı ve kulunç vakalarında kullanılmış, parazit düşürücü, taş düşürücü ve idrar söktürücü olarak faydalanılmış, ayrıca incileri cilalamak için de uygulanmıştır.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.520-521.
Gıda
Meyvesi yenilebilir değildir ancak tohumları çeşni olarak kullanılır.
Tıp
Kabuk ve tohumlar iltihap giderici, sedatif ve damar genişletici etkilidir. Tohumlar toniktir.
Bilgi
Kabuk serttir ve pipo yapımında kullanılır.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın