Portulaca oleracea (Semiz otu)

Tanımı

40 cm kadar büyüyebilir. Pürüzsüz, kırmızımsı ve tabana yatık gövdeler görülür. Yapraklar almaşlı dizilişlidir. Çiçekleri sarı renklidir. Tohumlar temmuz ve eylül aylarında olgunlaşır. Çiçekler güneşli sabahlarda birkaç saatliğine açar. Kuraklığı tolere edebilir. Çiçekler erseliktir. Tohumlar baharın sonlarına doğru doğrudan dışarı ekilebilir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak kuzey Afrika, Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçe, tarla ve tahrip edilmiş arazilerde görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Temmuz ve kasım ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 700 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Tıp

Mesane ve böbrek hastalıklarında idrar sökücü olarak kullanılır. Mide asidine karşı etkilidir. Yaprakları; yılan ve böcek sokması, yanık, yara, arı sokması, dizanteri, ishal, hemoroit, doğum sonrası kanama ve bağırsak kanamasına karşı etkilidir. İskorbüt hastalığı önleyici, yatıştırıcı, idrar söktürücü, ateş düşürücü, tonik ve parazit düşürücüdür. Yaprakları kalp krizinin önlenmesi ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi açısından önemli olduğu düşünülen Omega-3 ihtiva eder. Taze meyve suyu idrar yolları hastalığı, öksürük, yaralar vb. tedavisinde kullanılır. Yaprak lapası yanıklara uygulanır. Hem bitki suyu hem de bitki cilt hastalıkları ve böcek sokmalarının tedavisinde etkilidir. Yapraklardan yapılan bir çay mide ağrıları ve baş ağrılarının tedavisinde kullanılır.

Dikkat

Zayıf sindirim sistemine sahip olanlar için hamilelik esnasında kontrendikedir.

Etimoloji

Cins adı Latince süt taşıyan anlamına gelir. Cinsin sütsü özsuyuna işaret eder. Türkçe adı olan semizotu Türkçe kökenlidir, muhtemelen bitkinin yaygın biçimde tüketilmesine işaret eder. Bu durumda otçul hayvanların bitkiyi tüketerek semiriyor olmaları daha muhtemeldir. Tür adı Latince sebze anlamına gelir. Bitkinin yaygın olarak tüketilmesine işaret eder. Tür antikçağdan beri yetiştirilip tüketilmektedir ve “Portulaca latifolia sativa” ile “Portulaca domestica” adları ile bilinmektedir.

Türkçe adları

Dilimizde semiz otu, soğukluk, pirpirim, pırpar, cibille, çilbirotu, elmelik, erekleme, parpar, perper, perpertiken, perpetöyün, perpin, perpine, pırpırım, pirpir, pirpiri, pirpirüm, pirpirün, pürpürüm, pürpürün, semizebe, semizlik, sovukluk, tohmegan, tohmekan, tohmegen, tokmagan, tokmakan, töğmeken, töhmekan, töhmeken, tökmekan, tökmeken, töymekan, töymeken ve tühmeken adları ile bilinmektedir.

Gıda

En fazla Omega-3 içeren sebzedir. Yaprak ve gövde çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Genç yapraklar salatalara eklenebilir. Yaprakların tadı ekşidir. Tohumları toz haline getirilerek, ekmek, krep vb. yapımı için tahıllarla karıştırılabilir.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.