Polygonum arenastrum (Bezmece otu)

Tanımı

Polygonum arenastrum (Bezmece otu) genellikle 30 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. 45 cm kadar uzayabilen bir kazık kök geliştirir. Çok sayıda gövde vardır ve bitkinin mat bir genel görünümü olur. Gövde çok uzundur, dallıdır ve zikzak biçiminde uzar. Yapraklar almaşlı dizilişli, dikdörtgensi, tüysüz, 12 ila 37 mm uzunluğunda ve mavimsi yeşil renklidir. Yaprak sapı kısadır. Çiçekler beyaz ya da yeşil renkli, taç yapraksız ve gövde üzerinde çıkarlar. Çanak yapraklar pembemsi ve beyaz kenarlıdır. Tohumlar yumurta biçimli, koyu kırmızımsı kahverengi ve parlak pürüzsüz bir yüzeye sahiptir.

Madımak ile ilgili bilgi → Polygonum || Madımakgiller ile ilgili bilgi → Polygonaceae

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrasya ve Kuzey Afrika’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Yol kenarı, tahrip edilmiş araziler ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle haziran ve kasım ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Harita → Sinonimler → Herbaryum

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca çok boğumlu anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin çok sayıdaki eklemli yapısına işaret eder. Beri taraftan “çok tohumlu” anlamını da vermesi muhtemeldir. Cins tohum bakımından hayli üretkendir. Türkçe yaygın adı olan madımak, Ermenice (մատիտեղ) kökenlidir ve aynı şekilde Polygonum cinsinin genel adıdır. Tür adı Latince Polygonum arenarium gibi anlamına gelir ve açık bir şekilde iki tür arasındaki benzerliğe işaret eder.

Gıda

Özellikle yapraklar, tohumlar ve genç sürgünler tüketilmektedir. Çinko bakımından zengindirler. Tohumları çeşitli hamur işlerini yapmak için kullanılmaktadır. Yapraklardan çay elde edilmiştir.

Bitkiden mavi, sarı ve yeşil boya elde edilmektedir.

Tıp

Dizanteri ve hemoroit tedavisinde kullanılır. İdrar söktürücüdür. Parazit düşürücü, büzücü, kalbi güçlendirici, safra söktürücü, ateş düşürücü, kanama durdurucu, taş düşürücü ve yara iyileştiricidir. Bunun yanında yaralar, kanamalar, basur ve ishallerin tedavisinde dahili ve harici olarak büzücü olarak kullanılmıştır. Dışarıdan, burun kanaması ve yaraları tedavi etmek için uygulanır. Ayrıca tohumlar kusturucu ve müshil etkilidir.

Tarihi

Tarna (طرنه), bitkinin Arapçadaki karşılığıdır. Sürünücü bir bitki olduğu, yapraklarının ince olduğu, yaprak koltuklarında beyaz renkli tohumlar (çiçekler?) ve meyvelerinin su damlaları gibi olduğu kaydedilmiştir. Bitki hemoroid tedavisinde kullanılmıştır.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.657.