Özet
Polygonatum multiflorum (Mührüsüleyman) suyu kozmetik açıdan hayli değerli olan, ayrıca tıbbi olarak da kullanılan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Bitkiler
Kuşkonmaz takımı
Kuşkonmazgiller
Mührüsüleyman
Türk Uygarlığındaki yeri
Bûlûgûnâtin (بلوغوناطن), bitkilerin Antik Yunancadaki karşılığı olan ve çok boğumlu anlamına gelen polugonaton (πολυγόνατον)’dan alınmıştır. Metinlerimizde buna uygun olarak bogumluca (بغملج) adı da tercih edilmiştir.
Dioscorides, diş ağrısı ve yüzdeki lekeleri gidermek için kullanıldığını ve ayrıca yara iyileştirici olduğunu kaydetmiştir.
Yüksek rakımlarda yetiştiği, yapraklarının defne yapraklarına, tadının ayvaya benzediği ve bir arşın uzunluğunda olduğu belirtilen bitkiler Anadolu’da, çil gibi yüzde oluşan lekeleri gidermek için kullanılmıştır.
Bu maddeye Polygonatum odoratum taksonu da dâhildir. © Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.244-245.
Tarihi
Dağlık alanlarda yetişir. Bir arşın uzunluğunda olup yaprakları daha geniş olmakla birlikte Laurus yapraklarına benzer. Yaprak koltuklarında beyaz çiçekler çıkar. Kökü beyaz, yumuşak, uzun, parmak kalınlığında, yoğun boğumlu ve kötü kokuludur. Ancak sarıldığında yara iyileştiricidir ve yüz lekelerini de giderir. DI 4-6.
Yaprak ve gövdesi ak zambak gibidir. Çiçekler küçük ve beyaz renkli, meyve yumuşaktır. Kök parmak kalınlığında, büzücü ve kokuludur. Çalılık ve gölgeli yerlerde yetişir. Kökünün suyu diş ağrısını giderir. Ayrıca şarapla kaynatılarak sarılan yaprakları büyüme ve şişlikleri dağıtır. DI 4-84.
Tanımı
Polygonatum multiflorum (Mührüsüleyman) genellikle 15 ila 90 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde tüysüz ve silindiriktir. Yapraklar genişçe yumurtamsı, genişçe eliptik ya da eliptik mızraksı, 5 ila 11 cm uzunluğunda ve 1 ila 4,5 cm genişliğinde, çıplak, sapsız ila kısa saplıdır. Çiçek kurulu sapı çıplak ve 3 ila 4 arası çiçek taşır. Çiçekler kokusuzdur. Çiçek örtüsü 17 ila 18 mm uzunluğunda ve yaklaşık 3 genişliğindedir. İplikçikler seyrekçe kısa havlıdır. Meyve mavimsi siyah renkli ve 7 ila 9 mm çapındadır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlar ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 500 ila 1100 metreye kadar olan rakımlarda Gölcük ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde mührüsüleyman, kurtpençesi ve boğumluca adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca çok dizli anlamına gelir ve bu bağlamda rizomların çok sayıda eklem bulundurmasına işaret eder. Cinsin dilimizdeki karşılığı olan mührüsüleyman tercüme ile elde edilmiş gibi gözükmektedir. Bitkilerin çiçek örtüsü bölümleri Davud yıldızına benzer. Diğer görüşe göre köklerde bu yıldıza benzeyen çöküntülerin varlığıdır. Sembol bazı Türk devletlerinin ve modern İsrail’in bayrağında görülür. Bizdeki bilinenin aksine, batıda bu sembol Süleyman peygambere izafe edilir. Tür adı Latince çok çiçekli anlamına gelir ve açık bir şekilde türün, cins içinde çiçek sayısının fazla olmasına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Convallaria foliis alternis, pedunculis pendulis multifloris”tir.
Gıda
Genç sürgünler ve kök pişirilerek tüketilebilir.
Tıp
Lapa haline getirilerek morarma ve doku zedelenmelerine uygulanır. Kök büzücü, yatıştırıcı, kusturucu ve toniktir. Kaynatılarak mide iltihapları ve kronik dizanteri vakalarında kullanılır. Tüberküloz ve kadın şikayetleri dahil olmak üzere pulmoner problemlerin tedavisinde diğer şifalı otlarla birlikte kullanılır. Bunun yanında toz haline getirilmiş kök, morluklar ve iltihaplar üzerinde oldukça etkilidir. Kurutularak toz haline getirilen kök ve çiçekler, hapşırmayı teşvik etmektedir ve bu sayede bronşları temizlemek için enfiye olarak kullanılmıştır.
Dikkat
Meyveleri yüksek dozda alındığında zehirlidir ve mide bulantısı ile ishale neden olur.
Bilgi
Bitkiden elde edilen su kozmetikte kullanılmıştır.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın