Tanımı
10 ila 40 cm büyüyebilir. Tırtıklı ya da derince bölünmüş, 25 cm uzunluğunda mızraksı yapraklar rozet oluşturur. Çiçek salkımları 4 ila 7 cm uzunluğunda ve diktir. Bazen hafifçe eğri olan bu salkımlar yoğun çiçeklidir. Çiçekler bir milimetre uzunluğunda dört beyaz lobludur. Çiçekler erseliktir. Tohumlar haziran ayında olgunlaşır. Verimli bir türdür ve çoğu toprak türünde kolaylıkla yetiştirilir. Tohumlar bahar aylarında sera içinde ekilebilir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrasya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Deniz kenarı, sulak alanlar ve tarlalarda görülür. Çayırova ilçesinde gözlemlenmiştir. Nisan ve kasım ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 700 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde boğaotu ve çığnak adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince ayak tabanı anlamına gelir. Cinsin yapraklarının (genelde) yere yatık olmasına işaret eder. Ayrıca bu yapraklar zamanla ayak izini andırır. Yine ayrıca cinsin ayağın altına konulduğunda yorgunluğu gidereceğine inanılırdı. Tür adı Antik Yunanca karga ayağı anlamına gelir. Türün yaprak yapısına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Coronopus sylvestris hirsutis”tir.
Türk Uygarlığındaki yeri
Ricl el-gurâb (رجل الغراب), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan koronopous (κορωνόπους)’un tercüme edilmesi ile elde edilmiştir. Metinlerimizde bitki için mezkûr iki isimle aynı anlama gelen karga ayagı (قرغا اياغی) adı da kullanılmıştır. Atıf, bitkinin yaprak biçiminedir.
Dioscorides, kulunç vakalarında kullanıldığını; Abdullah bin Salih, ishal vakalarında başvurulduğunu ve yorgunluk giderici olduğunu; Temimî, sırt, bel ve diz ağrısını gidermek için tüketildiğini kaydetmiştir. Anadolu’da, diz ağrısı ve gut vakalarında kullanılmış, surincân’ın ikamesi olarak başvurulmuştur.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.583.
Tarihi
Dioscorides 2-130: Bölünmüş yapraklı ve tabana yayılmış küçük bir bitkidir. Haşlanarak sebze olarak tüketilir. Kökü tüketilirse koliğe iyi gelir.
Gıda
Genç yaprakları sebze olarak kullanılabilir ve salatalara eklenebilir.
Tıp
Yaprakları aralıklı nöbetleri engelleyici ve göz sorunları gidericidir. Sıtma nöbeti ve göz ağrısı vakalarında başvurulur. Tohumları %30 oranında musilaj barındırır ve müshil etkilidir.
Fotoğrafları
