Pimpinella saxifraga (Taş anasonu)

Tanımı

20 ila 50 cm büyüyebilir. Gövde tek ya da birkaç tane ve dallıdır. Taban yaprakları en çok 15 cm uzunluğunda, dikdörtgensi ve tek teleksidir. Çiçek kurulu 5 ila 12 arası kolludur. Çiçekler beyaz renklidir ve küçük şemsiyelerde 10 ila 20 arası çiçek bulunur. Meyveler 2 mm uzunluğundadır ve kış ayları başlamadan hemen önce olgunlaşır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa ve batı Asya’da yayılış gösterir. Günümüzde dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır ve işgalci tür olarak kabul edilir. [Harita, Sinonimler] Çalılık alanlar ve yol kenarında görülür. İzmit ve Gebze ilçelerinde gözlemlenmiştir. Haziran ve ekim ayları arasında çiçek açar. 400 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Gıda

Köklerinden elde edilen yağ tatlandırıcı olarak kullanılır. Sığır ve koyunlar için oldukça besleyici bir ottur. Genç yaprakları çorbalara eklenir.

Tıp

İdrar söktürücüdür. Yapraklar terletici, idrar söktürücü, çözücü ve mide ağrısı gidericidir. Kök iltihap giderici, büzücü ve balgam söktürücüdür. Taze kök çiğnendiğinde diş ağrılarını giderir. Tohumları gaz gidericidir. Kökü öğütülerek toz haline getirilir ve balla birlikte ses kısıklığını gidermek için kullanılır.

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.

Etimoloji

Cins adının kaynağı belirsizdir. 1-) Latince üzüm yaprağı anlamına gelen pampinus kelimesinin küçültme eki almasıyla oluşmuştur ve küçük asma yaprağı anlamına gelir. Pimpinella peregrina’nın yaprakları yüzeysel olarak üzüm yaprağına benzer. 2-) Latince çift teleksi anlamına gelen bipinnata kelimesinin bozulmuş halidir. Bazı türlerin yaprakları 2 teleksidir. 3-) Tohumlarının Piper nigrum (karabiber) tohumlarına benzemesi ile bağıntı kurulmuştur. Latince piperinus kelimesi biber gibi anlamına gelir. 4-) Latince iki kanatlı/taraflı/tüylü anlamına gelen bipennis kelimesinden türetilmiştir. Tür adı Latince taş kıran anlamına gelir. Taşkıran, ayrıca Saxifraga cinsinin genel adıdır ve cins bu adı hak etmektedir. Bitkinin tıpkı Saxifraga cinsinde olduğu gibi idrar söktürücü olmasına işaret ediliyor olabilir. Burada kastedilen bitkilerin böbrek taşını düşürme özellikleridir.

Türkçe adları

Dilimizde taş anasonu ve abdestbozan otu adları ile bilinmektedir.

Tarihi

Attila’nın oğlu olan Csaba, Batı Hunlarının hakanı olduğunda kardeşi ile aralarında tahta kavgası başlamış ve yapılan savaşta Csaba on beş bin askerini bu bitki ile iyileştirmiş. Csaba daha sonra göğe yükseltilmiştir ve ne zaman Hunların (Macarların) başı sıkışsa gökten ordusu ile inerek yardım edeceğine inanılır.

Fotoğrafları