Özet
Picnomon acarna (Kılçık diken) genelde işlenmemiş arazilerde görülen ve yaz ortasından güz ortasına kadar çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Türk Uygarlığındaki yeri
Şükâ’â (شكاعا), bitkilerin Arapçadaki karşılığıdır. Bitkiler için kalkan dikeni (قالقان ديكنى) adı da kullanılmıştır. Şükâ’â, bizim deve dikeni olarak adlandırdığımız bitki grubunun genel adı olarak da kullanılmaktadır.
Dioscorides aşırı âdet kanaması ve kan kusma vakalarında kullanıldığını belirtmiştir. Bitkiler, baş ağrısı, rahim kanaması, felç, mide ve karaciğer şikâyetlerinin tedavisinde kullanılmıştır.
Bu maddeye Notobasis syriaca taksonu da dâhildir. © Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.651.
Ormanlık ve dağlık alanlarda yetişir. Yaprakları devedikenine benzer ancak daha dar, daha tüylü, daha beyaz ve dikenlidir. Gövde bir metre uzunluğunda, başparmak kalınlığında, beyazımsı ve içi boştur. Gövdenin tepesinde deniz kirpisine benzeyen küçük ve uzun bir çiçek başı
bulunur. Çiçekler mor renklidir, tohumlar yuvarlak olması dışında aspir tohumuna benzer. Kökü kan tükürenler ile mide ve karın ağrısı çekenlere fayda sağlar. İdrar söktürücüdür ve şişliklerin üzerine lapa yapılır. Demlenerek gargara yapılırsa diş ağrısını giderir. Ayrıca tohumları içilirse spazm geçiren çocuklarda ve yılan tarafından ısırılanlarda etkilidir. Eğer vücuda asılırsa vahşi hayvanları uzak tuttuğu söylenir. DI 3-12.
Tarihi
Leucacantha, phyllos, ischias ve polygonatos adları ile bilinir. Kökü diş ağrısını geçirmek için çiğnenir. Hicesius tohum ya da suyunun içilmesinin yan ve bel ağrılarına iyi geldiğini yazar. Ayrıca kasılmaların tedavisinde de kullanılır. PL 22-12.
Tanımı
Picnomon acarna (Kılçık diken) genellikle 12 ila 150 cm büyüyebilen bir bir bitkidir. Bitki gri ağsı tüylüdür. Kanatlar 2 ila 3 mm genişliğinde, kirpikli ve zaman zaman uzun dikenlidir. Yapraklar anahat üzerinde mızraksı, yaprak ayası 35 ila 130 mm uzunluğunda ve 4 ila 15 mm genişliğinde, teleksi loblu, her lob 1 ila 2 arası sarı dikenlidir. İnvolukrum 20 ila 25 mm uzunluğunda ve 8 ila 10 mm genişliğindedir ve üst yaprakları aşar. Çiçekler pembemsi, mor, beyaz ya da nadiren sarımsı renklidir. Kapçık 5 ila 6 mm uzunluğunda ve 2 mm genişliğindedir. Sorguç 15 ila 20 mm uzunluğundadır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ve Batı Asya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Avrupa ve Avustralya kıtalarına da dağılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık, yol kenarı ve orman açıklıklarında görülen bitki umumiyetle temmuz ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 200 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde kılçıkdiken adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca otlaktaki diken anlamına gelir. Bitkilerin özellikle meralar ile ekili arazilerde kısa sürede işgalci haline gelmeleri mümkündür ve bu da hem tahıl verimini düşürecek hem de otlatma alanlarını daraltacaktır. Tür adı Latince dikenli anlamına gelir ve bu bağlamda bitkinin yoğun dikenli yapısına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Carduus caule alato spinoso, foliis spinosis: spinis duplicibus”tur.
Fotoğrafları
