Phytolacca americana (Şekerci boyası)

Phytolacca americana (Şekerci boyası) genellikle 2 ila 3 metre kadar büyüyebilen büyük beyaz kazık köklü çok yıllık bir bitkidir. Gövdeler yeşil ila kırmızı renklidir. Yaprak sapı 1 ila 6 cm uzunluğundadır. Yaprak ayası mızraksı ila yumurtamsı, 35 cm uzunluğunda, 18 cm genişliğinde, tabanı yuvarlak ila yüreksi ve ucu sipsivridir. Çiçek durumu 15 cm uzunluğundaki sap üzerinde, açık, sarkık ya da dik ve 6 ila 30 cm uzunluğundadır. Çiçek sapı3 ila 13 mm uzunluğundadır. Tepaller beş adet, beyaz ya da yeşilimsi beyaz ila pembemsi ya da mor renkli, yumurtamsı ila neredeyse dairesel, uzunlukları eşit ya da farklı ve 2,5 ila 3,5 mm uzunluğundadır. Ercikler tek sıra halinde 10 adettir. Karpel 6 ila 12 adet olup en azından yarısı uzunluğunda bitişiktir. Yumurtalık 6 ila 12 bölümlüdür. Üzümsü meyve mor siyah renkli ve 6 ila 11 mm çapındadır. Tohumlar siyah renkli, mercimeksi, 3 mm uzunluğunda ve parlaktır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Kuzey Amerika’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. İlimizde özellikle orman sınırlarında doğallaşmış durumdadır. [Harita, Alt türler, Herbaryum] Dere kenarı, orman sınırları ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle haziran ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde şekerci boyası, acımur, dünyagüzeli, şerbet boyası ve kuşüzümü adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca cilalı bitki anlamına gelir. Cinsin genel görünümüne işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan şekerci boyası ile Phytolacca americana’nın olgun meyvelerinden elde edilen kırmızı boyaya işaret edilir. Tür adı Latince Amerika kıtası anlamına gelir ve açık bir şekilde türün yayılış coğrafyasına işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat Virginia, Mexico” olarak belirtilmiştir.

Gıda

Erken dönemdeki bitkinin yaprak ve gövdeleri pişirilerek tüketilmektedir ancak bitkinin zehirli olması nedeniyle bundan uzak durulmalıdır.

Tıp

Kabakulak, artrit ve çeşitli cilt tedavileri için başvurulmuştur. Bununla birlikte insan sağlığı üzerinde olumlu etkisi olduğuna dair tıbbi kanıt yoktur. Kök değiştirici, yatıştırıcı, iltihap giderici, müshil, balgam söktürücü ve uyuşturucu etkilidir. Taze kök morluklara lapa halinde uygulanır. Ayrıca meyve suyu hemoroit vakalarında kullanılmıştır. Bunun yanında meyveden yapılan çaya dizanteri vakalarında başvurulmuştur.

Dikkat

Meyveler insan ve hayvanlar için (Zehirden etkilenmeyen bazı kuş türleri hariç) risklidir. Yaprak, gövde ve kökler zehirlidir. Bitkiyi tutarken eldiven giyilmesi önerilmektedir. Bitkinin özsuyunun dermatite neden olabileceği rapor edilmiştir. Hamilelik süresince uzak durulmalıdır. Çocuklar için tek bir meyvesi çok tehlikelidir ve ölümcüldür. Zehirlenme belirtisi kusma ve ishal halidir.

Bilgi

Meyvelerin kırmızı mürekkep elde edilmektedir. Kökü kaynatılarak sabun yapılmaktadır.

Özet

Hiyerarşi

Tanımı