Phytolacca americana (Şekerci boyası)

Tanımı

2 metre kadar büyüyebilir. Gövdeler yeşil ila kırmızı renklidir ve uzun bir kazık köke sahiptirler. Basit yapraklıdır, gövde yeşil, kırmızı ya da mor renkli, büyük beyaz kazık köklüdür. Yeşil ve beyaz arası çiçekler neredeyse siyah, mor meyvelere döner. Çiçekler 4 ila 5 çanak yapraklı ve taç yapraksızdır. Çiçekler uzun kümeler halindedir. Tohumlar toprakta uzun süre canlı kalabilir. Tohumlar ekim ila kasım arası olgunlaşır. Çiçekler erseliktir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak kuzey Amerika’da yayılış gösterir ancak günümüzde Avrupa kıtasında da doğallaşmıştır. İlimizde özellikle orman sınırlarında doğallaşmış durumdadır. [Harita] Dere kenarı, orman sınırları ve yol kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Haziran ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Tıp

Kabakulak, artrit ve çeşitli cilt tedavileri için başvurulur. Bununla birlikte insan sağlığı üzerinde olumlu etkisi olduğuna dair tıbbi kanıt yoktur. Kök değiştirici, yatıştırıcı, iltihap giderici, müshil, balgam söktürücü ve uyuşturucu etkilidir. Taze kök morluklara lapa halinde uygulanır. Meyve suyu hemoroit vakalarında kullanılır. Meyveden yapılan çay dizanteri vakalarında kullanılır.

Bilgi

Meyvelerin kırmızı mürekkep elde edilir. Kökü kaynatılarak sabun elde edilir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca cilalı bitki anlamına gelir. Cinsin genel görünümüne işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan şekerci boyası ile Phytolacca americana’nın olgun meyvelerinden elde edilen kırmızı boyaya işaret edilir. Tür adı Latince Amerika kıtası anlamına gelir. Türün yayılış coğrafyasına işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat Virginia, Mexico” olarak belirtilmiştir.

Türkçe adları

Dilimizde şekerci boyası, acımur, dünyagüzeli, şerbet boyası ve kuşüzümü adları ile bilinmektedir.

Gıda

Erken dönemdeki bitkinin yaprak ve gövdeleri pişirilerek tüketilebilir.

Dikkat

Meyveler insan ve hayvanlar için (Zehirden etkilenmeyen bazı kuş türleri tarafından meyveleri tüketilir) risklidir. Yaprak, gövde ve kökler zehirlidir. Bitkiyi tutarken eldiven giyilmesi önerilir. Bitkinin özsuyu dermatite neden olabilir. Hamilelik süresince uzak durulmalıdır. Çocuklar için tek bir meyvesi çok tehlikelidir ve ölümcüldür. Zehirlenme belirtisi kusma ve ishal halidir.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.