Phragmites australis (Kamış)

derleyen:

Türk Uygarlığındaki yeri

Kâmış (قامش), bitkinin Türkçedeki karşılığıdır. Metinlerimizde Arapça karşılığı olan kasab (قصب) ve şiire münhasır olarak kargu (قارغو) adı da kullanılmıştır. Halîmî’ye göre kâmış ve kasab aynı bitkidir. Şerîf, kökünün külünün saçları uzattığını kaydetmiştir.

Anadolu’da, cilt hastalıkları, göz rahatsızlıkları ve eklem ağrısı vakalarında kullanılmış, idrar söktürücü ve panzehir olarak faydalanılmış, vücuda giren sivri aletlerin (ok başı gibi) çıkarılması için başvurulmuştur. Kâmış yetiştirenin hasadının zekâtını vermesinin gerekmediği belirtilmiş, yılana kâmışla vurulması halinde hareketsiz kalacağı, ikinci defa vurulduğunda ise hareket kabiliyetini geri kazanacağı iddia edilmiştir. Bitki, şiirimizde boy ile özdeşleştirilmiştir.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.436-437.

Tanımı

3 metre büyüyebilir. Gövde genellikle basittir. Dil 0,5 ila 1 mm uzunluğundadır. Yaprak ayası 60 cm uzunluğunda ve 3 cm genişliğindedir. Bileşik salkım 40 cm uzunluğundadır. Başakçık 3 ila 6 çiçeklidir. Dışkavuzların uzunlukları eşit değildir. İçkavuz darca mızraksı ve 9 ila 10 mm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Ortadoğu ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanların kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Ağustos ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde kamış, beyaz kamış, kamış otu ve süpürge kamışı adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca çit anlamına gelir. Cinsin özellikle sulak alanların kenarlarında çit oluşturmasına işaret eder. Tür adı Latince güney anlamına gelir. Türün Avrupa’nın güneyinde görülmesine işaret eder.

Gıda

Kökü çiğ ya da patates gibi pişirilerek tüketilebilir. Yüzde beş oranında şekere sahiptir. Genç sürgünler çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.

Tıp

Yapraklar bronşit ve kolera tedavisinde kullanılır, yaprakların külü kötü yaralara uygulanır. Kolera ve besin zehirlenmelerinin tedavisinde çiçeği kaynatılarak kullanılır. Gövde; antidot, kusma engelleyici, ateş düşürücü ve soğutucudur. Kök; astım tedavi edici, kusma engelleyici, ateş düşürücü, öksürük giderici, arındırıcı, idrar söktürücü, taş dağıtıcı, yatıştırıcı, salya arttırıcı ve mide ağrısı gidericidir. İshal, ateş, kusma, balgamlı öksürük, akciğer apseleri, idrar yolu enfeksiyonları ve gıda zehirlenmesinde dahili olarak alınmaktadır. Dahili olarak ağız kokusu ve diş ağrısını tedavi etmek için kullanılır.

Fotoğrafları