Phragmites australis (Kamış)

derleyen:

Özet

Phragmites australis (Kamış) genelde sulak alanların kenarında görülen ve yaz sonundan güz ortasına kadar çiçek açan bir bitkidir.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Poales

Buğday takımı

Poaceae

Buğdaygiller

Phragmites

Kamış

Türk Uygarlığındaki yeri

Kâmış (قامش), bitkinin Türkçedeki karşılığıdır. Metinlerimizde Arapça karşılığı olan kasab (قصب) ve şiire münhasır olarak kargu (قارغو) adı da kullanılmıştır. Halîmî’ye göre kâmış ve kasab aynı bitkidir. Şerîf, kökünün külünün saçları uzattığını kaydetmiştir.

Anadolu’da, cilt hastalıkları, göz rahatsızlıkları ve eklem ağrısı vakalarında kullanılmış, ayrıca idrar söktürücü ve panzehir olarak faydalanılmış, vücuda giren sivri aletlerin (ok başı gibi) çıkarılması için başvurulmuştur. Kâmış yetiştirenin hasadının zekâtını vermesinin gerekmediği belirtilmiş, yılana kâmışla vurulması halinde hareketsiz kalacağı, ikinci defa vurulduğunda ise hareket kabiliyetini geri kazanacağı iddia edilmiştir. Diğer yandan bitki, şiirimizde boy ile özdeşleştirilmiştir.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.436-437.

Tanımı

Phragmites australis (Kamış) 1,5 ila 6 metre metre büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Rizomlar uzatılmış ve saplar diktir. Yapraklar gövdede, kılıfları gevşek, yaprak ayası 20 ila 60 cm uzunluğunda, 8 ila 32 mm genişliğinde ve daralıcı uçludur. Çiçek durumu bileşik salkım halinde, dikdörtgensi, 20 ila 50 cm uzunluğunda ve 6 ila 15 cm genişliğindedir. Başakçıklar kamamsı, yanal olarak sıkıştırılmış, 12 ila 18 mm uzunluğunda ve verimli başakçıklar ipliksi saplıdır. Alt dışkavuz mızraksı, 3 ila 4,5 mm uzunluğunda, zarsı, omurgasız ve 3 ya da 5 damarlıdır. Üst dışkavuz mızraksı, 5 ila 9 mm uzunluğunda, zarsı, omurgasız ve 3 ya da 5 damarlıdır. Verimli içkavuz mızraksı, 9 ila 13 mm uzunluğunda, zarsı, omurgasız ve 1 ya da 3 damarlıdır. Pulcuklar 2 adet, başçıklar 3 adet, yumurtalık çıplak ve dane göbeği eliptiktir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak dünyanın büyük bölümünde yayılış gösterir. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanların kenarında görülen bitki umumiyetle ağustos ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde kamış, beyaz kamış, kamış otu ve süpürge kamışı adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca çit anlamına gelir. Cinsin özellikle sulak alanların kenarlarında çit oluşturmasına işaret eder. Tür adı Latince güney anlamına gelir. Türün Avrupa’nın güneyinde görülmesine işaret eder.

Gıda

Kökü çiğ ya da patates gibi pişirilerek tüketilmektedir. Yüzde beş oranında şekere sahiptir. Ayrıca genç sürgünler çiğ ya da pişirilerek yenilmektedir.

Tıp

Yapraklar bronşit ve kolera tedavisinde kullanılmıştır. Yaprakların külü kötü yaralara uygulanmıştır. Kolera ve besin zehirlenmelerinin tedavisinde çiçeği kaynatılarak kullanılmıştır. Gövde; antidot, kusma engelleyici, ateş düşürücü ve soğutucudur. Kök; astım tedavi edici, kusma engelleyici, ateş düşürücü, öksürük giderici, arındırıcı, idrar söktürücü, taş dağıtıcı, yatıştırıcı, salya arttırıcı ve mide ağrısı gidericidir. Bunun yanında ishal, ateş, kusma, balgamlı öksürük, akciğer apseleri, idrar yolu enfeksiyonları ve gıda zehirlenmesinde dahili olarak alınmaktadır. Ayrıca dahili olarak ağız kokusu ve diş ağrısını tedavi etmek için önerilmiştir.

Fotoğrafları


Yorumlar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir