Phoenix canariensis (Yalancı hurma)

Özet

Phoenix canariensis (Yalancı hurma) ülkemizde özellikle kamusal alanlara dikilen popüler bir peyzaj bitkisidir.

Hiyerarşi

Tanımı

Phoenix canariensis (Yalancı hurma) 8 ila 12 metre büyüyebilen bir bitkidir. Gövde 55 ila 70 cm çapında, tek, dik, dalsız, kalın, donuk kahverengi ve elmas biçimindeki kalıcı lifli yaprak tabanları ile kaplıdır. Yapraklar dik ve kemerli, 7 metre uzunluğunda, 25 ila 30 cm genişliğinde ve yeşil renklidir. Yaprak kılıfı kırmızımsı-kahverengi ve liflidir. Yaprakçıklar eksenin iki tarafında yaklaşık 200 adet olmak üzere yakın ve düzenli olarak dizilidir ve 25 ila 30 cm uzunluğundadır. Yaprak ayası mavimsi-yeşil renkli ve çıplaktır. Erkek çiçek durumu 50 ila 70 cm uzunluğundaki sap üzerinde diktir. Erkek çiçekler 4 mm uzunluğundadır ve taç yaprakları sipsivri değildir. Dişi çiçek durumu da başlangıçta diktir ama zamanla sarkık hale gelir. Bunlar sarımsı-beyaz renkli ve hoş kokuludur. Meyve yumurtamsı, pürüzsüz, 2 cm çapında ve koyu morumsu kahverengidir. Tohumlar yumurtamsı, 15 mm uzunluğunda ve 10 mm genişliğindedir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Kanarya adalarında yayılış gösterir ancak peyzaj bitkisi olarak dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] İl genelinde peyzajlara dikilmiş örnekleri görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve deniz seviyesinden 200 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde yalancı hurma adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca hurma anlamına gelir. Kelime aynı zamanda Mısır mitolojisinde her defasında küllerinden yeniden doğan hayali kuşun adıdır. Bu kuş, Fars mitolojisinde simurg, Türk mitolojisinde ise tuğrul olarak bilinir. Uzun ömürlü olan kuş, ömrünün sonunda kendisini bir ağaçta ateşe verir ve sonra tekrar küllerinden yeniden doğar. Söz konusu ağacın hurma palmiyesi olduğu yönündeki inanış nedeniyle, bitkiye bu efsanevi kuşun adı verilmiştir. Kutsal ve yasak ağaç kavramı birçok kültür ve dinde mevcuttur. Bu ağaç cennettedir ve mahremdir. Örneğin İslam dininde Adem ve Havva yasak olan ağaca yaklaştıkları için cennetten uzaklaştırılmıştır. Özetle; altın meyveler veren bu ağaç anka kuşunun evidir. Bu ağacın hangi ağaç olduğu konusunda bir fikir birliği yoktur, kuzey inançlarında meşe gibi ağaçlar ön plana çıkarken, doğu inançlarında palmiye ağaçları ön plana çıkar.

Hem meşe palamutları hem de hurma meyvesi altın rengine benzer renklere sahiptir. İslam dininde Tuba olarak bilinen ağaç cennettedir ve oldukça büyük boyuttadır. Cennetteki ırmaklar bu ağacın altında çıkar ve ağacın meyveleri insanların bilmediği lezzettedir. Benzer bir inanç Yahudilikte de mevcuttur. Tanrı cennete bir ağaç dikmiş ve bu ağacın dibinden ırmaklar çağlamıştır. İncil bu ırmakların adını da sayar ki ikisi Dicle ve Fırat nehirleridir. Bu durumda cennetin Babil’in meşhur bahçeleri olacağı, ağacın da burada iklim koşullarına uygun olan bir hurma ağacı olacağı düşünüldü. Tür adı Latince Kanarya Adaları, İspanya anlamına gelir. Türün bu bölgede endemik olmasına işaret eder. Ağaç Kanarya Adalarının sembolüdür.

Gıda

Meyvesinin posası tüketilebilir ancak tadı her zaman iyi değildir. Çiçek tomurcuklarından hurma balı elde edilmektedir.

Fotoğrafları