Persicaria maculosa (Söğüt otu)

Özet

Persicaria maculosa (Söğüt otu) sulak alanların civarında görülen ve genelde yaz sonundan kış ortasına kadar çiçek açan bir bitkidir.

Hiyerarşi

Türk Uygarlığındaki yeri

Karâtâvgunun (قراطاوغنن), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan krataiogonon (κραταιόγονον)’dan muharreftir. Metinlerimizde bitki için yaban darısı adı da tercih edilmiştir. Dioscorides, âdetin bitiminden sonra kadın tarafından kırk gün boyunca tohumlarının içilmesi halinde erkek çocuğa hamile kalınacağına inanıldığını aktarmıştır. Yapraklarının bugdây yapraklarına benzediği ve gölgeli yerlerde yetiştiği belirtilen bitkinin, kadınlar tarafından tüketilirse doğacak çocuğun erkek olacağı kaydedilmiştir.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.444-445.

Tarihi

Yaprakları buğdaya, tohumları darıya benzer. Kökten çok sayıda budaklı gövde çıkar. Gölgeli ve çalılık alanlarda yetişir. Âdet döneminden sonra ve cinsel ilişkiden önce aç karnına 40 gün boyunca günde üç kere içen kadının erkek çocuğu olacağı söylenir. Ancak erkek de aynı sayı ve gün boyunca içmeli ve ardından kadınla cinsel ilişkiye girmelidir. DI 3-124.

Tanımı

Persicaria maculosa (Söğüt otu) genellikle 20 ila 80 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir. Gövde kahverengimsi kırmızımsı, basit ya da dallı, çıplak ve diktir. Düğümlerden köklenmektedir. Yapraklar darca mızraksı eliptik, 1 ila 14 cm uzunluğunda, 0,2 ila 3,5 cm genişliğinde, sipsivri uçlu, kenarları düz, çıplak ya da havlı, neredeyse sapsız, almaşlı dizilişli, kısa saplı ve genellikle alt yüzeyleri yoğun tüylüdür. Yaprak merkezinde sıklıkla koyu bir leke görülür, bu leke darca yumurtamsı ve kenarları düzdür. Okrea 0,4 ila 1,7 cm uzunluğunda, yumurtamsı, genellikle kıllı ve kirpikli ya da saçaklıdır. Çiçek durumu 2 ila 3 cm uzunluğunda ve çok çiçekli saplı bir salkım olup genellikle baş aşağı durur. Çiçekler pembe renkli, dört ila beş lobludur. 6 ercik ve 2 boyuncuk görülür. Meyve parlak siyah renkli ve üç köşeli kapçıktır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Kuzey Afrika ve Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümünde işgalci tür olarak kabul edilmektedir. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanlarda görülen bitki umumiyetle ağustos ve aralık ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1500 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde biber otu, söğüt otu, keçimemesi, kuşekmeği ve madımak adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince Prunus persica’ya benziyor anlamına gelir. Cinsin yaprak yapısının şeftali yaprağına benzemesine işaret eder. Türkçe adı olan söğütotu, Persicaria salicifolia türü ile doğrudan ilintili olmalı. Salicifolia, Latince söğüt yapraklı demektir. Tür adı Latince benekli anlamına gelir. Türün yapraklarında görülen koyu lekeye işaret eder.

Gıda

Yapraklar, tohumlar ve genç sürgünler tüketilmektedir.

Tıp

Tanin içerir. İshal ve enfeksiyonlara karşı kullanılmıştır. Yapraklar büzücü, idrar söktürücü, deri kızartıcı ve parazit düşürücüdür. Demlenerek mide ağrısını gidermek için kullanılmaktadır. Bunun yanında lapa halinde ağrı giderici olarak uygulanır. Ayrıca kaynatılarak romatizma tedavisinde kullanılmaktadır.

Bilgi

Bitkiden sarı boya elde edilmiştir.

Fotoğrafları