Pentanema britannica (Çayır andızı)

derleyen:

Tanımı

Bazı kaynaklarda Inula britannica adı ile geçmektedir. 75 cm büyüyebilir. Gövde ince tüylüdür. Yapraklar mızrak biçimlidir ve 5 cm kadar uzayabilirler. Birden fazla çiçek başı üretir ve hepsi de uzun saplıdır. Her bir çiçek başı 50 ila 150 arası sarı dilsi çiçek ve 100 ila 250 arası sarı diski çiçeği barındırır. Tohumlar ağustos ve ekim aylarında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. -15 dereceye kadar dayanıklıdır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanların civarında görülür. İzmit ve Derince ilçelerinde gözlemlenmiştir. Nisan ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde çayır andızı adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca beş iplikçikli anlamına gelir. Sorguç kılçıklarının sayısına işaret eder. Tür adı Latince Britanya anlamına gelir. Özgün tanımda “Habitat in Lusatia, Bavaria, Scania” ifadesinde anılan bölgelerin tamamı orta Avrupa’dır ve Britonların, Britanyaya Avrupa’dan göç ettiğine inanılmaktadır. Germenler üzerine sefere çıkan Germanicus Julius Caesar Claudianus ordugahını Ren nehrinin kenarına kurmuştur ve bölgedeki tek tatlı su hemen deniz kenarında olan bir kaynaktan sağlanmaktadır. Ancak bu su zamanla diş kaybına ve eklem ağrılarına neden oluyordu. Bunun çaresi ise britannica adı verilen bir bitkide bulundu, bu bitki sinüs ve ağız yaralarına faydalı olmakla birlikte ayrıca yılan ısırıklarına karşı da kullanılıyordu. Romalılar bu bilgiyi Frisii olarak bilinen bir Alman kabilesinden öğrenmiştir. Plinius bitkinin adının britannica olmasının şaşırtıcı olduğunu kaydeder. Munting ve Poinsinet’e göre bitkinin adı brita (kıran) ve tanu (diş) kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur ve bitki dişleri güçlendiricidir. Lipsius’a göre bitkinin adının Britanya ile ilgisi yoktur, bitki adını bataklık Bretaasche bölgesinden almaktadır.

Tıp

Geleneksel tıpta balgam söktürücü olarak kullanılır. Yaprakları yara iyileştirici ve cerahati dağıtıcıdır. Çiçekleri antibakteriyel, gaz giderici, safra salgısı arttırıcı, müshil, temizleyici, idrar ve balgam söktürücü, müshil, mide ağrısı giderici ve toniktir. Bulantı, kusma ve hıçkırık tedavisinde dahili olarak kullanılır.