Pelargonium graveolens (Itır) genellikle 1,5 metre büyüyebilen ve 1 metre genişliğe erişebilen çalı formunda bir bitkidir. Gövde dik ve çok dallıdır. Yapraklar derince kesikli, kadifemsi ve salgılı tüylüdür. Çiçekler pembe ila beyaz renklidir. Yapraklar gül kokuludur ancak gül dışında kokuları da sergiledikleri görülür. Güneşli bölgeleri ve geçirgen toprağı tercih eder.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak güney Afrika’da yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle yaygın olarak yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçe, saksı ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle temmuz ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1100 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Derince ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde ıtır adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca leylek gibi anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin meyvelerinin leylekgiller (Ciconiidae) gagasına benzemesine işaret eder. Tür adı Latince güçlü kokulu anlamına gelir. Türün hayli belirgin olan kokusuna işaret eder. Özgün tanımda bu “Strong scented Crane’s bill” olarak belirtilmiştir.

Gıda

Çiçekler çiğ olarak tüketilmektedir. Bunlar çeşni olarak salatalara ve çeşitli yemeklere eklenmiştir. Ayrıca yapraklarından çay elde edilmiştir.

Tıp

Gevşetici, anti depresan ve antiseptik etkilidir. İltihap giderici ve kanama durdurucudur. Bütün parçaları büzücüdür. Adet ve menopoz sorunlarında, ayrıca mide bulantısı ve bademcik iltihabı vakalarında kullanılmıştır. Zayıf dolaşımı güçlendirmek için kullanılır. Bunun yanında hemoroit, egzama, çürük, saçkıran ve bitleri kovmak için başvurulmuştur. Aromaterapi için yaygın olarak kullanılan bir bitkidir. Rahim ağzı kanseri tedavisinde faydalı olduğu rapor edilmiştir.