Darı
Anahtar kelimeler: Yenilebilir bitki, Tıbbi bitki, Arkeofit bitki.
Dolaşım
Bitkiler › Buğday takımı › Buğdaygiller › Darı › Darı
Dağılımı
Bitki doğal olarak Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir.
Genel bilgiler
50 cm ila 1 metre kadar büyür. Yapraklar almaşlı dizilişli ve tüylüdür. Gövde silindirik, basit ya da az miktarda dallıdır. Çiçek kurulu ince bileşik salkım ve tek başaklar halindedir. Çiçekler erseliktir. Geçirgen toprağı ve güneşli bölgeleri tercih eder. Sıcaklık değerlerini ve kuraklığı tolere edebilir. Tohumlar bir hafta içinde çimlenir. Su ihtiyacı en az olan tahıl türüdür. Günümüzde on bin yıl önce ilk defa Çin’de yetiştirilmiştir.
Gözlem
Tarla, bahçe ve tahrip edilmiş arazilerde görülür. Kandıra ilçesinde gözlemlenmiştir.
Yaygın adları
Darı, Boz darı, Boza darısı, Kum darısı, Saçak darı.
Çiçek zamanı
Haziran-Eylül ayları.
Yükseklik
0-1000 metre arası.
Etimoloji
Cins adı Latince “ekmek” anlamına gelir. Cinsin tohumlarının öğütülerek ekmek yapımında kullanılmasına işaret eder. Cinsin yaygın adı olan “darı” Türkçe kökenlidir. Tür adı Latince “öğütülen” anlamına gelir. Türün tohumlarının öğütülerek ekmek yapımında kullanılmasına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Milium semine luteo & albod”dur.
Tarihi
Plinius: Sarmatlar sadece darı ile beslenir. Çiğ halde ya da kısrak sütü veya atın uyluğundan alınan kanı ilave ederek tüketirler. Aynı şekilde Habeşler de sadece darı ve arpa tüketir. Akitanya ve Pontus’da da darı birincil besin ürünüdür.
Campania’da beyaz lapa ve tatlı ekmek yapmak için kullanılır. Sarmat kabileleri darı lapasını çiğ, kısrak sütüyle karıştırarak ya da atların ayaklarından alınan kanla karıştırarak tüketirler. Darı ve arpa Etiyopyalılar tarafından bilinen tek tahıllardır. Darı, fermente edilmemiş şaraba batırılıp yoğurulduğu takdirde maya yapımında kullanılır.
Mutfak
Tohumları buğday gibi kullanılır. Evcil kuşların beslenmesinde kullanılır.
Geleneksel tıp
Tohumlar yatıştırıcıdır. Tohumları pişirilerek yara ve apselere uygulanır. Bunlar ayrıca hijyen vazifesi de görür. Kök kaynatılarak kadınlarda hematüri ve cilt sorunlarında kullanılır.
Dioscorides: Isıtılarak bir torba içinde kullanılırsa karın ağrısına iyi gelir.
Plinius: Sinirlere iyi gelir. Isıyı uzun süre muhafaza ettiğinden ısı uygulamasının gerekli olduğu durumlarda kullanılır. Unu katranlar karıştırılarak yılan ve kırkayakların açtığı yaralara uygulanır.
İbn-i Sînâ: Sakinleştirici ve ağrı kesici olarak kullanılır. Eğer idrara çıkma sorunu varsa tüketilmesi zehirlenmeye neden olabilir. Süt, balık ya da kepek suyu ile alındığında besleyicidir. İdrar söktürücü etkisi vardır.
Birûni: İdrar söktürücüdür.
Dikkat
Taze iken hayvanlara karşı zehirlidir.
Literatür
Species Plantarum 1: 58. 1753. L.