Özet
Oxalis corniculata (Sarı ekşiyonca) genelde işlenmemiş arazilerde görülen ve bahar başından yaz sonuna kadar çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Oxalis corniculata (Sarı ekşiyonca) genellikle 10 ila 30 cm büyüyebilen çok dallı bir bitkidir. Gövdeler sürünücü, zaman zaman yükselici ve sıklıkla düğümlerden köklenicidir. Yapraklar almaşlı dizilişli, parmaksı biçimde üç yaprakçıklı ve tabanda bitişik bir sitipüllüdür. Sitipüller 1,5 ila 2 mm uzunluğunda ve kirpikli ya da nadiren çıplaktır. Yaprakçıklar sapsız, uzunlukları eşit, ters yüreksi, kamamsı, özellikle altta ve kenarlarda cılız tüylüdür. Çiçekler sahte şemsiyelerde 1 ila 6 adet çiçekli, çiçek durumu sapı koltuklarda, 1 ila 8 cm uzunluğunda, yaprak sapı ile eşit uzunlukta, havlı ya da çıplak ve yükselicidir.
Bırahteler 2 ila çok sayıda, şeritsi mızraksı, 2 ila 4 mm uzunluğunda, sivri ila sipsivri uçlu ve cılız tüylüdür. Çanak yapraklar yumurtamsı mızraksı, 2 ila 5 mm uzunluğunda ve tüylüdür. Taç yapraklar sarı renkli, sığ biçimde derin girintili, kamamsı ve 4 ila 10 mm uzunluğundadır. İplikçikler çıplak ve en uzunu çanak yapraklarla eşittir. Boyuncuklar tüylüdür. Kapsüller şeritsi dikdörtgensi, 9 ila 17 mm uzunluğunda ve kısa havlıdır. Tohumlar bölüm başına 1 ila çok sayıda, yumurtamsı elipsoit, düzleştirilmiş ve kahverengidir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Güney Asya’da yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle dünyanın büyük bölümünde doğallaşmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Bahçe, yol kenarı ve orman sınırlarında görülen bitki umumiyetle mart ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adları
Dilimizde sarı ekşiyonca adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca ekşi anlamına gelir. Yaprakların belirgin ekşi tadına işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan “ekşiyonca”, tadına ve üç yapraklı olmasına işaret eder. Yaprakları Trifolium (yonca) yapraklarını andırır. Tür adı Latince boynuz gibi anlamına gelir. Türün meyve yapısına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Trifolium acetosum corniculatum”dur.
Gıda
Yaprakları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Salata ve diğer gıdalara ekşi bir lezzet vermek için kullanılabilir. Yaprakları çok soğuk olmadıkça tüm yıl kullanılabilir. Yaprakları keskin limon tadındadır ve yenilebilir. C vitamini bakımından zengindir.
Tıp
Parazit düşürücü, yangı giderici, iskorbüt hastalığını önleyici, büzücü, yatıştırıcı, idrar söktürücü, adet kanamasını uyarıcı, ateş düşürücü, taşı dağıtıcı veya eritici ve kanamayı durdurucudur. İnfluenza, ateş, idrar yolu enfeksiyonları, enterit, diyare, travmatik yaralanmalar, burkulmalar ve zehirli yılan ısırıkları tedavisinde kullanılmıştır. Bitkinin suyu, tereyağı ile karıştırılarak, kas şişmeleri, haşlanma ve sivilceye uygulanır. C vitamini bakımından zengindir. Yaprak suyu böcek ısırıkları, yanıklar ve cilt patlamalarına uygulanır. Antibakteriyel bir etkiye sahiptir.
Dikkat
Büyük miktarda tüketimi, kalsiyum emilimini inhibe edebileceği rapor edilmiştir. Yapraklar oksalik asit içerir, bu yüzden aşırı tüketilmesi beslenme yetersizliğine neden olabilir. Yapraklar pişirilirse bu asit miktarı azalacaktır. Romatizma, artrit, gut, böbrek taşı veya aşırı asitlik eğilimi olanlar bu bitkiyi kullanırken dikkatli olmalıdırlar.
Bilgi
Yapraklar ağızda çiğnendiğinde sümüksü bir tabaka oluşturur, cam yiyormuş gibi yapan sihirbazlar tarafından bu yönteme başvurmuştur. Bitkiden haşlandığında sarı boya elde edilmektedir.
Bir yanıt yazın