Origanum vulgare subsp. hirtum (Kara mercan) genellikle 60 ila 100 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar kısa saplı, karşılıklı dizilişli, yumurtamsı, eliptik ya da yuvarlak, 6 ila 40 mm uzunluğunda, 5 ila 30 mm genişliğinde, sivri ya da küt uçlu ve belirgin biçimde salgılı benekli ya da değildir. Bırahte ters yumurtamsı ya da eliptiktir. Bunlar 2 ila 10 mm uzunluğunda, 1 ila 7 mm genişliğinde ve sivri ya da sipsivri uçludur. Çanak 2 ila 4 mm uzunluğundadır. Taç mor, pembe ya da beyaz renkli ve 3 ila 10 mm uzunluğundadır.

Anahtar

Aç

1. Yapraklar ve çanak genellikle belirgin salgılı benekli; gövdeler ve yapraklar yoğun biçimde kıllı, hafifçe kısa kısa havlı ya da tüysüzce; bırahteler genellikle yeşil; taç genellikle beyaz

2. Gövdeler genellikle yoğun biçimde kıllı; yapraklar yoğun biçimde salgılı benekli ancak mumlu değil; yapraklar, bırahteler ve çanak kıllı; çiçek durumu sıklıkla kompakt; dallar ve başakçıklar ince değil subsp. hirtum

2. Gövdeler hafifçe kısa havlı ya tüysüzce; yapraklar salgılı benekli, mumlu; yapraklar, bırahteler ve çanak tüysüzce ya da hafifçe kısa havlı; çiçek durumu sıklıkla gevşek; dallar ve başakçıklar sıklıkla ince subsp. gracile

1. Yapraklar ve çanak belirgin biçimde salgılı benekli değil; gövdeler yaslanıcı cılız tüylü; yapraklar cılız tüylü ya da tüysüzce; bırahteler mor ya da yeşil; taç pembe ya da beyaz

3. Bırahteler kısmen mor, sıklıkla tüysüzce; taç pembe subsp. vulgare

3. Bırahteler yeşil, nadiren mor bezeli, sıklıkla kısa havlı; taç beyaz, nadiren pembemsi beyaz subsp. viridulum

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Balkanlar ve Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler] Orman açıklıkları, yol kenarı ve yamaçlarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde kara mercan adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca dağ parıltısı anlamına gelir. Bitkinin dağların yüceliğini yansıtmasına işaret eder. Diğer bir yorum ise yine Antik Yunanca dağ neşesi anlamına geldiğini öne sürer. Buna göre atıf, bitkilerin dağların yamaçlarında yoğun bir şekilde çiçek açmalarının dağları güzel göstermesi ile alakalıdır. Tür adı Latince yaygın anlamına gelir. Türün geniş dağılım alanına ve/veya yaygın olarak kullanılmasına işaret eder. Alttür adı ise Latince tüylü anlamına gelir ve alttürün tüylü yapısı nedeniyle ayırt ediciliğine işaret eder.

Gıda

Yaprakları kurutularak mutfakta kullanılır. Yaprakları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Yaprak ve çiçekleri kurutularak çay elde edilir.

Tıp

Sindirim ve solunum sistemi üzerinde yararlı bir etkiye sahiptir. Ayrıca menstürasyonu teşvik etmek için kullanılır. Yapraklar ve çiçekli dallar; antiseptik, spazm çözücü, gaz giderici, süt arttırıcı, terletici, adet akışı teşvik edici, balgam söktürücü, uyarıcı, toniktir. Bitki soğuk algınlığı, grip, hafif ateşli hastalıklar, hazımsızlık, mide rahatsızlıkları ve ağrılı adet kanamasının tedavisinde dahili olarak alınır. Dahili olarak, bronşit, astım, artrit ve kas ağrısını tedavi etmek için kullanılır. Pamuk üzerine konulan ve ağrıyan bir dişin çukuruna yerleştirilen bir kaç damla yağı, diş ağrısını hafifletir. Bu bitki, yüksek timol içeriği nedeniyle en iyi doğal antiseptiklerden biridir.

Dikkat

Hamile kadınlara reçete edilmemelidir. Güçlü bir yatıştırıcıdır ve büyük dozlarda alınmamalıdır.

Bilgi

Bitkiden elde edilen yağ sabun ve parfüm yapımında kullanılmıştır. Karınca ve diğer böcekleri uzaklaştırmak için serpilmiş, ayrıca bu nedenle sebze bahçelerine ekilmiştir. Bitkinin kötü ruhları kovacağına da inanılmıştır.