Orchis simia (Salep sümbülü)

Tanımı

30 ila 45 cm büyüyebilen bir bitkidir. Çiçek kurulu oval ila konikal olup, terminal çiçekler kurulun ilk açan çiçekleri olur. Çanak yapraklar uzun sipsivri, kukuleta kül grisi renkli ve dış yüzeyinde gül rengi noktalı ya da çizgilidir. Çiçekler merkezde beyazımsı gül renklidir ve minik morumsu benekler görülür. Çiçeğin lobları ise çok belirgin biçimde ayrılmıştır ve koyu mor renklidir. Mahmuz silindiriktir ve yumurtalığın yarısı uzunluktadır.

Gözlem bilgileri

Kuzey Afrika ile Avrupa’dan İran’a kadar olan bölgede doğal olarak yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çoğunlukla yamaç çayırlarında, zaman zaman da yine yamaçlarda olmak üzere ormanlık alanlarda görülür. İl genelinde, 50’ye yakın bireyden oluşan popülasyonlar halinde gözlemlenmiştir. Nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde salep püskülü, püsküllü, tavşantopuğu ve topbaş adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Yunanca testis anlamına gelir. Bitkilerin yumru biçimine atıftır. Adını bir satir (yarı keçi yarı insan formunda olan mitolojik varlık) ve bir nimfin oğlu olan Orchis’ten (ὄρχις) almaktadır. Bacchus festivalinde bir rahibeye tecavüze yeltenen Orchis, vahşi hayvanlar tarafından parçalanmış ve orkideye dönüşmüştür. Romalılar satirlerin orkide ile beslendiğini düşünür ve bu nedenle bu bitkilere satyrion derlerdi. Tür adı Latince maymun anlamına gelir. Çiçek görünümün maymunu andırmasına işaret eder ve buna uygun olarak maymun orkidesi olarak da bilinir.