Özet
Orchis anatolica (Dil damak) genelde makilik alanlarda görülen ve bahar aylarında çiçek açan nadir bir orkide türüdür.
Hiyerarşi
Tanımı
Orchis anatolica (Dil damak) genellikle 10 ila 40 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde diktir ve tabanında 1 ya da 2 adet pullu yaprak bulunur. Rozette ise 2 ila 5 adet yeşil, mızraksı, uzatılmış ve benekli yaprak vardır. Bunlar 8 ila 13 cm uzunluğunda ve 1,5 ila 3 cm genişliğindedir. Bir ya da iki adedi gövdeyi çevrelemiştir. Çiçek durumu uzatılmış, gevşek ve 5 ila 10 arası sayıda çiçeklidir. Çiçekler ucu sivri ve koyu kırmızı renkli zarsı bırahtelerin köşelerinden çıkar ve bırahte neredeyse yumurtalık ile aynı uzunluktadır. Çiçekler iri, gül ila mor renkli, merkezde mor beneklidir.
Çanak yapraklar 7 ila 11 mm uzunluğunda ve 3,5 ila 4 mm genişliğinde, yayılıcı ya da kıvrık ve yumurtamsı küttür. Bunların iç kısmı, özellikle damarlar boyunca genellikle soluk yeşil bir tona sahiptir. Yanal taç yapraklar, üstteki çanak yapraktan biraz daha büyüktür. Bu ikisi külah oluşturur ve her ne kadar üstteki çanak yaprak onlara katılmasa da, onların üzerinde durur, dolayısıyla aşağıdaki sütuna koruma sağlar. Dudak yumurtamsı, 10 ila 15 mm uzunluğunda, üç loblu ve tabanda kamamsıdır. Yanal loblar eğikçe baklavamsı ve orta lob kamamsı dikdörtgensidir. Mahmuz ince, 3 cm uzunluğunda ve yumurtalıktan daha uzundur. Tür hem yumrularının kaçak olarak toplanması hem de diğer Orchis türleri ile yakınlığına bağlı olarak melezlenme nedeniyle popülasyonlarının saflığını yitirmesi ile yüksek seviyede tehdit altındadır.
Gözlem bilgileri
Ortadoğu, İran ile Türkiye’de doğal olarak yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlarda, makilik ve çalılıklarda görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Gebze ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde dildamak, anadolu salep otu, damartartık, diliçıkık, diliçıkırık, tespih salebi ve yayla salebi adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Yunanca testis anlamına gelir. Bitkilerin yumru biçimine atıftır. Adını bir satir (yarı keçi yarı insan formunda olan mitolojik varlık) ve bir nimfin oğlu olan Orchis’ten (ὄρχις) almaktadır. Bacchus festivalinde bir rahibeye tecavüze yeltenen Orchis, vahşi hayvanlar tarafından parçalanmış ve orkideye dönüşmüştür. Romalılar satirlerin orkide ile beslendiğini düşünür ve bu nedenle bu bitkilere satyrion derlerdi. Tür adı Latince Anadolu anlamına gelir. Boissier türün tanımında habitat olarak Anadolu’nun antik bölgeleri olan Karya, Kilikya ve Sakız adasını vermiştir.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın