Site icon Kocaeli Bitkileri

Ophrys sphegodes subsp. catalcana (Çatalca salebi)

Çatalca salebi

Ophrys sphegodes subsp. catalcana: 28/04/2021; Ballıkayalar; 70 m.; ormanlık. © Hüseyin Cahid Doğan

Özet

Ophrys sphegodes subsp. catalcana (Çatalca salebi) genelde nemli çayırlarda görülen ve bahar aylarında çiçek açan bir orkide türüdür.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Asparagales

Kuşkonmaz takımı

Orchidaceae

Salepgiller

Ophrys

Arısalebi

Tanımı

Ophrys sphegodes subsp. catalcana (Çatalca salebi) genellikle 20 ila 50 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde sağlam, dik ve açık yeşil ila sarımsı yeşil renklidir. Yapraklar özellikle gövdenin alt bölümünde küme halinde, koyu yeşil ila mavimsi yeşil renkli, genellikle hafif gümüşî bir tona sahiptir. Alttaki yapraklar genişçe mızraksı ila mızraksı, gövde tabanındaki rozette kümelenmiş, tabana uzanmış ya da eğik olarak yukarı bakar konumdadırlar. Ortadaki yapraklar genişçe mızraksı, eğik olarak yukarıya doğru bakarlar ya da bazen aşağıya doğru kıvrılırlar. Üstteki yapraklar şeritsi-mızraksı olup bırahte benzeri yapraklarla birleşirler ve çiçek durumuna uzanmazlar. Çiçek durumu gevşek ila hayli uzatılmış ve 3 ila 14 arası sayıda çiçek bulundurur.

Çiçekler orta büyüklükte olup, eksenden eğik biçimde çıkıntı yaparlar. Bırahte açık yeşil ila yeşil renkli, kıvrık, yumurtalıktan daha uzun ve dik bir şekilde yukarı doğru eğiktir. Yanal çanak yapraklar yumurtamsı-mızraksı ila genişçe mızraksı, yeşil ila sarımsı yeşil renkli, yatay olarak hafifçe öne doğru eğimli ve en alttaki yarısı genellikle güçlü kırmızımsı ila menekşe rengine sahiptir. Ortadaki çanak yaprak mızraksı, yanal çanak yapraklardan daha dar, dik ya da güçlü bir şekilde öne doğru eğilmiştir. Taç yapraklar üçgensi-mızraksı ila mızraksı, kenarları hafifçe dalgalı, sarımsı yeşil ila koyu sarı renkli, merkezde zayıf damarlı ve yanal çanak yaprakların uzunluğunun yaklaşık üçte ikisi uzunluktadır. Labellum genişçe yumurtamsı ya da yuvarlak karemsi, bölünmemiş, düz, yumrulu, güçlü biçimde kemerli, kenarlarında tüylü ve kırmızımsı kahverengi ila koyu kahverengidir. Labellumun kenarı genellikle dar ve açık kahverengi bir çizgi ile çevrilidir.

Gözlem bilgileri

Bitki sadece Türkiye’de doğal olarak yayılış gösterir. [Harita] Çalılık, makilik, ormanlık alan sınırı ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda Gebze ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde çatalca salebi adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Yunanca kaş anlamına gelir. Çiçeklerin kenarları belirgin biçimde tüylüdür. Diğer görüş ise Roma uygarlığında kadınların kaşlarını karartmak için bu bitkileri kullanmaları ile ilgilidir. Plinius, bitkileri Roma’da kadınların kaşlarını karartmak için kullandıklarını yazar. Tür adı Antik Yunanca yabanarısına benziyor anlamına gelir. Türün çiçek yapısının zarkanatlı cinsi olan Sphex cinsini andırmasına işaret eder. Alttür adı ise Latince Çatalca (İstanbul) anlamına gelir. Türün tip yerine işaret eder.

Bilgi

Kumlu ve kuru toprakları tercih eden madenci arı (Andrena nigroaenea) tarafından tozlanır. Bitki tozlaşma için dişi madenci arıların kokusuna taklit eder ve böylece erkekleri kendine çeker.

Fotoğrafları

Exit mobile version