Ophrys speculum (Ayna salebi) genellikle 10 ila 40 cm büyüyebilen bir bitkidir. Yapraklar tabanda, 3 ila 5 arası sayıda, mızraksı ila dikdörtgensidir. Gövdede en çok üç adet, kılıflı ve gövdeye sarılıcı yaprak bulundurur. Çiçek kurulu yayılıcıdır ve 2 ila 8 arası sayıda çiçek bulundurur. Çanak yapraklar dikdörtgensi yumurtamsı, 7 ila 9 mm uzunluğunda ve yeşilimsi ila kahverengimsi mor renklidir. Taç yapraklar 5 mm uzunluğunda, geriye kıvrık, mızraksı ve morumsu kahverengi, kadifemsidir. Taç ve çanak yapraklarda menekşe renkli lekeler izlenir. Dudak yuvarlak ya da darca uzatılmış, 10 ila 16 mm uzunluğunda ve üç lobludur. Çiçek kenarları yoğun biçimde kahverengi ila mor renkli tüylü, ortadaki parlak mavi ve kenarları da sarı renklidir. Güneş altında merkezdeki mor ila mavi renkli bölge oldukça belirgin hale gelir. Yumruları salep elde etmek için toplanmaktadır ancak orkidelerin toplanması yasa gereği suçtur.

Gözlem bilgileri

Bitki Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde doğal olarak yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık, makilik, ormanlık alan sınırı ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mart ve nisan ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Gebze ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde ayna salebi ve mavi boncuk adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Yunanca kaş anlamına gelir ve bu bağlamda çiçeklerin kenarlarının belirgin biçimde tüylü olmasına dikkat çekmektedir. Diğer görüş ise Roma uygarlığında kadınların kaşlarını karartmak için bu bitkileri kullanmaları ile ilgilidir. Plinius, bitkileri Roma’da kadınların kaşlarını karartmak için kullandıklarını yazar. Tür adı Latince ayna anlamına gelir. Çiçeğin merkezindeki parlak mavi bölgeye işaret eder.

Bilgi

Genellikle Dasyscolia ciliata erkekleri tarafından tozlanırlar. Çiçek görünüm ve renk itibariyle bu arıların dişilerine benzer. Çiçeklerin ortasındaki parlak mavi bölge ise arıların güneş altında uçarken gökyüzünün kanatlarındaki yansımasını andırır. Ayrıca çiçek, dişi arıların kokusunu da taklit eder.