Tanımı
10 ila 50 cm büyüyebilir. Gövde dallıdır ve yatık olabilir. Yapraklar 5 ila 9 çift şeritsi dikdörtgensi yaprakçıktan oluşur. Çiçek sapı genelikle yapraklardan daha kısadır ve 2,5 ila 5,5 cm uzunluğundadır. Çiçek kurulu 2 ila 5 arası çiçek taşır. Çanak 4 ila 6 mm uzunluğundadır. Taç pembe ya pembemsi leylak renklidir. Bayrakçık 4 ila 6 mm uzunluğunda, kanatçıklar 3,5 ila 5 mm uzunluğunda, kayıkçık 4 ila 6 mm uzunluğundadır. Meyve 7 ila 10 mm uzunluğunda ve 7 ila 10 mm genişliğindedir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Kayalık yamaçlar, yol kenarı ve tarlalarda görülür. Gebze ve İzmit ilçelerinde gözlemlenmiştir. Nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde pıtrak korunga adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca eşek yemi anlamına gelir. İlk defa Dioscorides tarafından kullanılmıştır ve cinsin diğer otçul hayvanlar tarafından tercih edilmemesine rağmen eşekler tarafından iştahla tüketilmesine işaret eder. Tür adı Latince horoz başı anlamına gelir. Türün meyve yapısına işaret eder.
Türk Uygarlığındaki yeri
Unûburûhîs (انوبروخيس), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan onobrukhis (ὀνοβρυχίς)’ten muharreftir. Dioscorides, ağrılı idrar vakalarında kullanılmış ve terletici olarak yararlanılmıştır. Galen, bu kullanımlara bitkinin şişlik giderici etkisi olduğunu da eklemiştir. Tahrip edilmiş alanlar ve nemli bölgelerde yetiştiği, yapraklarının mercümek yaprağına benzediği kaydedilen kırmızı çiçekli bitkilere Anadolu’da, iltihap giderici, idrar söktürücü ve terletici etkileri nedeniyle başvurulmuştur.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.685.
Tarihi
Dioscorides 3-153: Yaprakları mercimeğe benzer ancak daha uzundur. Kökü küçük, çiçekleri kırmızı renklidir. Sulak alanlarda ve nadasa bırakılan tarlalarda yetişir. Öğütülerek uygulanırsa şişlikleri dağıtır. Şarapla içilirse idrar güçlüğünü tedavi eder, zeytinyağı ile sürülürse terleticidir.
Fotoğrafları
