Bitkiler › Gentiyan takımı › Zakkumgiller › Zakkum › Zakkum
Zehirli bitki, Tıbbi bitki, Akdeniz elementi, Asgari endişe (LC).
6 metre büyüyebilir. Gövdeler dik, koyu renkli ve silindir şeklindedir. Yaprakları mızrak şeklinde, kısa saplı, karşılıklı veya üçlü dairesel durumlarda dizilmiştir. Çiçekler, yalancı şemsiye durumunda toplanmış, güzel kokulu, büyük çiçeklerin sapları tüylü ve oldukça kısadır. Çiçekler pembe, beyaz ve kırmızı olabilir. Güneşli bir bölgeyi ve gevşek gübreli bir toprağı tercih eder. Çiçekler erseliktir.
Bitki doğal olarak doğu Akdeniz havzasında yayılış gösterir ancak peyzaj bitkisi olarak değerli olduğundan dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır. [Harita|Sinonimler|Herbaryum]
Dere kenarları ve sulak alanlarda görülür. İl genelinde, özellikle peyzajlara yoğun olarak dikilmektedir.
Dilimizde Zakkum, Zakkum ağacı, Ağan ağacı, Ağı çalısı, Ağı çiçeği, Ağı dalı, Ağu ağacı, Avu, Ayan, Fattak, Kan ağacı ve Zekkum adları ile bilinmektedir.
Nisan ve eylül ayları arasında çiçek açar.
Deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Cins adı Antik Yunanca su anlamına gelir. Günümüzdeki yayılış alanının aksine, zakkumun doğal habitatı dere kenarlarıdır. Cinsin Türkçe adı olan zakkum Arapça orijinlidir ve Kur’an’da da acı meyveli cehennem ağacı olarak tasvir edilir. Beri taraftan bitkinin (acı olsa bile) yenilebilir bir meyvesinden söz edilemez. Klasik metinlerde bu bitki için kullanılan isimler arasında zakkum kelimesi yoktur. Onun yerine harzehre, difla, ağu ağacı gibi isimler kullanılır. Bu durumda bitkinin adı belirsiz bir şekilde zakkuma dönüşmüştür. Bunda muhtemelen bitkinin hayli zehirli olması etkili olmuştur. Zakkum kelimesi ile gerçekten de acı meyveli olan Arabistan ile Ortadoğu’ya özgü Balanites aegyptiaca (Çöl hurması) kastedilmiş olabilir. Bitki ile ilgili mitolojide Hero ve Leander’in hikayesinde belirsiz bir referans vardır. Buna göre Çanakalle boğazının Anadolu yakasında bulunan Leander, Rumeli yakasında bulunan Hero adlı bir kıza aşık olmuş ve sevdiği kızı görmek için her gece boğazı yüzerek karşıya geçiyormuş. Hero da bu aşka karşılık vermiş ve Leander’ın yolunu bulabilmesi için bir ışık yakarmış. Ancak fırtınalı bir gece Leander boğazı geçmeyi başaramamış ve sabaha karşı cesedi sahile vurmuş. Hero, sevgilisinin cesedini sahilde, elinde bir zakkum çiçeğini tutarken bulmuş. Tür adı Antik Yunanca herdem yeşil anlamına gelir. Bitkinin yılın tamamında yapraklarını korumasına işaret eder. Diğer olasılık ise bitkinin zeytin (olea) ile benzerliğinin kastedildiğidir. Her durumda iki bitki de her dem yeşildir.
İdrar söktürücü, terletici, kusturucu, hapşırtıcı, balgam söktürücü ve kalp kuvvetlendiricidir. Uyuza karşı etkilidir. Kökü güçlü bir çözücüdür. Bitkinin antikanser özelliklere sahip olduğu rapor edilir.
Hayli zehirli bir bitkidir. Temas halinde ciltte tahrişe neden olur. Sadece bir yaprağının yutulması bile çocuklarda ölümcüldür. Belirtiler kusma, mide bulantısı, aşırı salya salgılama, karın ağrısı ve kanlı ishaldir. Zehir, yapraklar kurutulduğunda bile ortadan kalkmaz, bu nedenle otçul hayvanlara otlatılmamalıdır, az miktarda bir tüketim bile ölümcüldür.
Fare zehiri, parazit ve böcek öldürücü olarak kullanılır.
Doğan, Hüseyin (2022). Nerium oleander (Zakkum) - Kocaeli Bitkileri. Erişim adresi: https://kocaelibitkileri.com/nerium-oleander/ Erişim tarihi: 29 January 2023