Narcissus pseudonarcissus (Zeren)

Tanımı

Narcissus pseudonarcissus (Zeren) 50 cm büyüyebilen bir bitkidir. Soğanı 3 ila 4 cm uzunluğunda ve 2 ila 3 cm genişliğindedir. Yapraklar 8 ila 50 cm uzunluğunda ve 5 ila 15 mm genişliğinde, düzdür. Çiçekler tek, baş aşağı ya da dik, aynı renkli ya da çift renklidir. Çiçek sapı 3 ila 4 mm uzunluğundadır. Çiçek örtüsü bölümleri soluk ila koyu sarı renkli, 18 ila 40 mm uzunluğunda ve 9 ila 15 mm genişliğinde, yayıktır. Taç 2 ila 3 cm uzunluğunda, tek ya da çift ve trompet şeklindedir.

Bu maddeye Narcissus poeticus taksonu da dâhildir. Tıbbi olarak iki çeşit nergis kullanılır, mor çiçekli nergis ve herbaceous (otsu) nergis. İkincisi mideye zararlıdır ve kusturucu ile müshil etkilidir. Ayrıca sinirlere zarar verip baş ağrısına neden olur. Bu nedenle adını narce (uyuşukluk) kelimesinden almıştır. Gerçekte bitkinin masalda bahsedilen Narcissus ile ilgisi yoktur. İkisinin de kökü ballı şarap benzeri bir tada sahiptir. Balla birlikte yanık, yara ve burkulmalara çok faydalıdır. Bal ve yulaf unu ile tümörlere uygulanır ve yabancı cisimleri vücuttan çıkarır. Polenta ve zeytinyağında dövülürse taşların neden olduğu ezik ve yaralara tedavi eder. Unla birlikte etkili bir yara temizleyicidir. Çiçeğinden elde edilen yağ vücudun donan kısımlarını ısıtmaktadır. Kulaklar için de faydalıdır ancak baş ağrısına neden olabilir. DI 4-156.

Nergis ile ilgili bilgi → Narcissus || Nergisgiller ile ilgili bilgi → Amaryllidaceae

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Batı Avrupa’da yayılış gösterir. Ancak günümüzde süs bitkisi olarak dünyanın büyük bir bölümünde bahçelere ve yol kenarlarına dikilmektedir. Bahçelere ve peyzaj alanlarında görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1100 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Kartepe ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Harita → Sinonimler → Herbaryum

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca nergis (νάρκισσος) anlamına gelmektedir ve adını Narkissos’dan almıştır. Ekho adlı bir peri Narkissos’a âşık olur ancak aşkı karşılık görmez. Kalbi kırılan Ekho bir köşeye çekilir ve en sonunda sadece sesi bir yankı olarak kalır. Ekho’nun durumuna üzülen Aphrodite, Narkissos’u kendine âşık olmakla cezalandırır. Günlerden bir gün suda yansımasını gören Narkissos, onun kendi yansıması olduğunu anlamayarak görüntüye âşık olur. Zamanla aşkının karşılıksız olduğunu anlayan Narkissos intihar eder. Öldüğü yerden de nergis çiçekleri çıkar. Tür adı Antik Yunanca sahte Narcissus anlamına gelir. Elbette bitki sahte değil gerçek nergistir ancak antikçağda bitkiyi Narcissus poeticus’tan ayırt etmek için böyle deniyordu. Bu ifade bilimsel literatürde aynen korunmuştur.

Tıp

Soğanlar, yapraklar ve çiçekler büzücü ve güçlü bir kusturucudur. Özelikle soğanı uyuşturucudur. Histeri ve epilepsi tedavisinde kullanılmıştır.

Çiçeklerinden sarı boya elde edilmiştir.

Bitkinin tüm parçaları, özellikle soğanı zehirlidir ve yutulduğunda baş dönmesi, karın ağrısı, ishal ve kasılmalara neden olabileceği rapor edilmiştir. Soğanın suyu eğer açık bir yaraya temas ederse, sinir sistemi üzerinde tahribata yol açabilir. Ayrıca yaprakları da otçul hayvanlar için zararlıdır.