Özet
Morus alba (Beyaz dut) hem ipek üretimi hem de yenilebilir meyveleri nedeniyle yaygın olarak yetiştirilen meşhur bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Morus alba (Beyaz dut) genellikle 3 ila 10 metre büyüyebilen bir bitkidir. Kabuk gri renkli ve sığ biçimde çatlaklıdır. Kış tomurcukları kırmızımsı kahverengi, yumurtamsı ve tüylüdür. Sitipüller mızraksı, 2 ila 3,5 cm uzunluğunda ve yoğun biçimde havlıdır. Yaprak sapı 1,5 ila 5,5 cm uzunluğunda, havlı, yaprak ayası yumurtamsı, düzensiz loblu, 5 ila 30 cm uzunluğunda, 5 ila 12 cm genişliğinde, abaksiyal olarak ana damar boyunca havlı ya da birincil yanal damarlar ila ana damar koltuklardan tüy öbekli, adaksiyal olarak parlak yeşil renkli, çıplak, tabanı yuvartak ila yüreksi, kenarı kabaca dişli ve ucu sivri, sipsivri ya da küttür.
Erkek kedicikler sarkık, 2 ila 3,5 cm uzunluğunda ve yoğun biçimde beyaz tüylüdür. Dişi kedicikler 1 ila 2 cm uzunluğunda, havlı, çiçek durumu sapı 5 ila 10 mm uzunluğunda ve havlıdır. Erkek çiçeklerin çanak lobları soluk yeşil renkli ve genişçe eliptiktir. Dişi çiçekler sapsız, çanak lobları yumurtamsı, sıkıştırılmış, yumurtalık sapsız, yumurtamsı ve boyuncuk yoktur. Birleşik karpel ham iken kırmızı, olgun iken siyahımsı, mor ya da yeşilimsi, yumurtamsı, elipsoit ya da silindirik ve 1 ila 2,5 cm uzunluğundadır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Çin’de yayılış gösterir ancak ekonomik değeri nedeniyle günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlar, yol kenarı ve bahçelerde görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adları
Dilimizde ak dut, istanbul dutu ve beyaz dut adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince gecikme anlamına gelir. Cinsin tomurcuklarının geç gelişmesine işaret eder. Tür adı Latince beyaz anlamına gelir ve açık bir şekilde türün meyve rengine dikkat çeker ancak meyvesi her zaman beyaz renkli değildir.
Gıda
Meyvesi yaş ve kuru olarak tüketilmektedir.
Tıp
Meyvesi kabızlık ve diyabet tedavisinde kullanılmıştır. Kabuğuna öksürük, hırıltı ve ödem tedavisinde başvurulmuştur; ayrıca idrar teşvik edici özelliği vardır. Ateş tedavisi, baş ağrısı; kırmızı, kuru ve ağrılı gözler için etkilidir. Kabuğu, gıda zehirlenmelerine karşı antibakteriyel aktivite sergiler. Analjezik, parazit düşürücü, astım tedavi edici, antibakteriyel, öksürük giderici, büzücü, terlemeyi arttırıcı, idrar söktürücü, deriyi yumuşatıcı, öksürük ilacı, balgam söktürücü, hipoglisemik, diş ağrısı giderici, oftalmik, müshil, sakinleştirici ve toniktir. Dahili olarak soğuk algınlığı, influenza, göz enfeksiyonları ve burun kanamalarının tedavisinde verilmiştir. Kabuğun tentürü, diş ağrısını gidermek için önerilmiştir. Meyvenin böbrek enerjisi üzerinde tonik bir etkisi vardır.
Bilgi
Yaygın olarak ipek böceklerini beslemek için yetiştirilmektedir.
Bir yanıt yazın