Mirabilis jalapa (Akşamsefası)

Tanımı

Akşama doğru çiçek açar ve gece boyu çiçekli kalır. Gündüzleri çiçekleri kapalıdır. Hoş bir kokusu vardır. 1 metreye kadar boylanabilir. Meyveler küresel ve tek tohumludur. Aynı bitkide farklı renkli çiçekler görülebilir. Ayrıca aynı çiçekte birden fazla renk de görülebilir. Bunlar kırmızı, sarı, pembe ya da beyaz olabilir. Gölgeli bölgeleri ve nemli toprakları tercih eder. Yetiştirilmesi çok kolay bir bitkidir. Tohumlar uygun koşullar altında hızla çimlenir ve kısa sürede fideler yerleşik hale gelir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak orta ve güney Amerika’da yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır. [Harita, Sinonimler] Bahçeler, yol kenarı ve tahrip edilmiş arazilerde görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Haziran ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Tıp

İdrar söktürücü, yara iyileştirici ve müshil etkilidir. Kökün afrodizyak olduğu rapor edilmiştir. Yapraklar iltihap tedavisinde kullanılır. Bitki kaynatılarak dizanteri ile arı ve akrep sokmalarına karşı kullanılır. Ödem vakalarında başvurulur. Uyuz vakalarında lapa halinde uygulanır. Kökün suyu ishal halinde etkilidir. Kök öğütülerek adet sorunlarında kullanılır. Yaprakların suyu yara gidericidir.

Etimoloji

Cins adı Latince hayran olunası anlamına gelir. Çiçeklerin dikkat çekici renklerine işaret eder. Bunun yanı sıra aynı bitkide farklı renkler ve hatta aynı çiçekte bile farklı renkler sergileyebilirler. Cinsin Türkçe adı olan akşamsefası ile Mirabilis jalapa’nın akşam üzeri açan çiçeklerine işaret edilir. Tür adı Latince Jalapa, Guatemala anlamına gelir. Türün tip yerine işaret eder. Türden ilk defa Tournefort “Jalapae species omnes” olarak bahsetmiştir.

Türkçe adları

Dilimizde akşamsefası adı ile bilinmektedir.

Gıda

Çiçekleri gıda renklendirici olarak kullanılır. Yapraklar pişirilerek tüketilebilir. Tohumları öğütülerek biber ikamesi olarak kullanılır.

Dikkat

Tohumlar ve kökler zehirli olabilir ve çeşitli sindirim sorunlarına yol açabilir.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.