Mentha spicata (Kıvırcık nane) genellikle 30 ila 100 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar 30 ila 75 mm uzunluğunda, 8 ila 25 mm genişliğinde, sapsız ya da nadiren kısa saplı, dikdörtgensi yumurtamsı ila mızraksı, genellikle ortanın altında en geniş, ucu küt ya da sivri, tabanı yuvarlak ila yüreksi ve kenarı testere dişlidir. Yaprak ayası pürüzsüz ya da buruşuk ve çıplak ila kabaca gri ülgerlidir. Çiçek halkaları çok sayıda olup terminal bir başak oluşturmakta, 40 ila 110 mm uzunluğunda, 8 ila 12 mm genişliğinde, genellikle en azından aşağıda kesintiye uğramış ve sıklıkla dallıdır. Taç beyaz, pembe ya da leylak renklidir. Fındıkçıklar kestane ila koyu kahverengi ve tüylü bireylerde ağsı iken çıplak bireylerde pürüzsüzdür.

Anahtar

Aç

1. Bitkiler çıplak ya da tüylü, gövde yaprakları 35-75 mm uzunluğunda ve genellikle 12 mm genişliğinde, düz kenarlı ve alt yüzeyde esas olarak basit tüylü, başak 40-80 mm, altta kesintili subsp. spicata

1. Bitkiler daima tüylü, gövde yaprakları 30-38 mm uzunluğunda ve genellikle 12 mmden daha dar, dalgalı kenarlı ve alt yüzeyde çok sayıda dallı tüylü, başak 70-110 mm, özellikle meyve zamanı olmak üzere çok daha kesintili subsp. tomentosa (subsp. condensata)

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanların kenarında görülen bitki umumiyetle haziran ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde antep nanesi, kıvırcık nane, yabani nane, eşek nanesi ve mızraklı nane adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adını, Hades’in sevgilisi olan ancak kıskançlık nedeniyle Persephone tarafından nane bitkisine dönüştürülen Kokitoslu Mentha (μίνθη) adındaki nimften almıştır. Bitkinin Hades ile olan ilişkisi nedeniyle cenaze törenlerinde ölülerin kokularını gizlemek için kullanılmıştır. Cinsin Türkçe adı nane Süryanice kaynaklıdır. Tür adı Latince başak gibi anlamına gelir. Türün çiçek kuruluna işaret eder. Özgün tanımda bu “floribus spicatis” olarak belirtilmiştir.

Gıda

Yapraklar çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Salatalara ve yemeklere eklenmektedir. Kuru ya da taze yapraklarından çay elde edilmektedir.

Tıp

Çayı ateş tedavisinde, baş ağrısı ve sindirim bozuklukları tedavisinde kullanılır. Kusma engelleyici, spazm çözücü, gaz giderici, idrar söktürücü, onarıcı, uyarıcı ve mide kuvvetlendiricidir. Gövdeden yapılan lapa çürükler üzerinde kullanılır. Yağı antiseptiktir. Yaprakları mide bulantısı, diş ağrısı ve ağız kokusunda kullanılır. Öksürük, soğuk algınlığı, bronşit, astım vakalarında başvurulur. Mentha spicata üst bölümleri ve Tilia tomentosa çiçek ve bırahteleri demlenerek içildiğinde mide bulantısı ve karın ağrısında etkilidir.