Kocaeli Bitkileri | Melia azedarach

Tespih ağacı

Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Haşerat kovucu, Arkeofit bitki.

Dolaşım

Bitkiler › Akçaağaç takımı › Tesbihağacıgiller › Tesbihağacı › Tesbih ağacı

Dağılımı

Bitki doğal olarak Hint alt kıtasında yayılış gösterir ancak antikçağda eski dünyanın büyük bölümünde doğallaşmıştır.

Genel bilgiler

15 metre büyüyebilir. Yapraklar 50 cm uzunluğunda, almaşlı dizilişli, uzun saplı, iki ya da üç teleksidir. Yaprakçıkların üst yüzeyi koyu yeşil alt yüzeyi ise açık yeşil renklidir. Kenarları testere dişlidir. Çiçekler küçük ve kokulu, beş adet mor ya da leylak renkli taç yapraklıdır ve bunlar küme halindedir. Meyveler misket büyüklüğünde ve olgunlaştıkların açık sarı renklidir. Bunlar zamanda beyaza döner ve buruşur.

Gözlem

Ormanlık alanlar, parklar ve yol kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.

Yaygın adları

Tespih ağacı, Hint leylağı, Şeytan zeytini.

Etimoloji

Cins adını akarsu titanı Okeanus’un kızı ve Zeus’un bakımını üstlenen ve Yunanca dişbudak ağacı anlamına gelen Melia’dan (μελία) almaktadır. Melia, nehir tanrısı Inachos’un karısıdır ve Peloponez mitolojisinde ilk insan olarak kabul edilen Phoroneus’u dünyaya getirmiştir. Melia kelimesi Yunanca dişbudak ağacı (Fraxinus) anlamına gelmekte olup ilk insanın bu ağaçtan türediğine inanılmaktadır. Buna benzer biçimde bazı kaynaklarda ise ilk insanların Quercus (meşe) ağacından türediğine inanılır. Günümüzde, özellikle Almanya’da küçük çocuklara (bizdeki çocukları leylekler getirir hikâyesine benzer olarak), ağaçlardan alındıkları anlatılır. Bununla birlikte tespih ağacı, meşe ya da dişbudak ağacı ile aynı aileden değildir. İsimlendirme, bu ağaçların yapraklarının birbirlerine benzemeleri nedeniyle Theophrastus tarafından tercih edilmiş gibi gözükmektedir. Tür adı Farsça “soylu ağaç” anlamına gelir. Muhtemelen Pers krallarını tahta oturma törenlerinde kullanılan ağaçlardan biridir.

Geleneksel tıp

Düşük yaptırıcı, antiseptik, temizlik maddesi, idrar söktürücü, böcek kovucu olarak kullanılmıştır.

Dioscorides: Yaprakları lapa halinde yılan ısırıklarına karşı kullanılır. Kabuğu yakılarak cüzzam vakalarında kullanılır. Dahilen alınmasının ölümcül olabileceği söylenir.

İbn-i Sînâ: Yapraklarının suyu bitleri öldürmek için kullanılır. Bu ayrıca saçları da uzatır. Beyindeki tıkanıkları açmak için kullanılır. Meyvesi solunum sistemi üzerinde olumsuz etkiye sahiptir ve ölümcül olabilir. Meyve mideye de zarar verir. Zehirlenmelere karşı etkilidir.

Birûni: Zehirlidir ancak dalları panzehir olarak kullanılır. Saçları güçlendirir.

İbnü’l-Baytâr: Meyveleri zehirlidir. İdrar söktürücü ve adet akışı teşvik edicidir.

İbn-i Haccâc: Taneleri göz ilacı olarak kullanılır.