Now Reading:

Lonicera etrusca (Dokuzdon)

Font Selector
Sans Serif
Serif
Font Size
A
A
You can change the font size of the content.
Share Page
31 Mayıs 1795
için

Lonicera etrusca (Dokuzdon)

Dokuzdon

Tanımı

Lonicera etrusca (Dokuzdon), Hanımeligiller (Caprifoliaceae) ailesine bağlı Hanımeli (Lonicera) cinsinden 3 ila 4 metre büyüyebilen bir çalıdır. Genç dalların içi boş, tüysüz ya da salgılı havlıdır. Yapraklar ters yumurtamsı ila oval, 3 ila 7 cm uzunluğunda ve 1,5 ila 4 cm genişliğinde, tepede küt, tüysüz ya da salgılı havlı, sapsız; üst çiftler kaynaşıktır. Çiçek kurulu tepede, 4 ila 10 arası çiçeklidir. Çiçek sapı 20 ila 40 mm uzunluğundadır. İkincil bırahte geniştir. Taç sarımsı, 30 ila 50 mm uzunluğunda, tüysüz ya da yoğun salgılıdır ve tüp incedir. Meyve kırmızı renkli, yaklaşık 6 mm çapında, küme halinde ve basittir. Meyveleri zehirlidir.


Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. Ancak süs bitkisi değeri nedeniyle başka bölgelere de yayılmıştır. Çalılık, yol kenarı ve orman açıklıklarında görülmektedir. Umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi 300 ila 1400 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Harita → Alt türler → Sinonimler → Herbaryum


Etimoloji

Cins 10 Ekim 1528 – 29 Mayıs 1586 tarihleri arasında yaşamış Alman bitki bilimci Adam Lonicer’a adanmıştır. Şifalı Bitkiler Ansikolopedisi Kräuterbuch’ın yazarıdır. Epitet Latince Etrüsk anlamına gelir. Giorgio Santi’nin özgün tanımında türü Toskana’dan literatüre aldığı yazılıdır. Şehir, kadim bir İtalyan halkı olan Etrüsklerin hüküm sürdüğü antik Etruria bölgesinde yer almaktadır.


Lonicera etrusca
Lonicera etrusca
Lonicera etrusca
Lonicera etrusca
Dokuzdon
Dokuzdon

Dokuzdon…

Lonicera etrusca, genelde orman sınırlarında görülen ve bahar sonundan yaz başına kadar çiçek açan bir bitkidir.

Dilimizde dokuzdon adı ile bilinmektedir.


Tarihi

Türk Uygarlığındaki yeri

Barîlûmâyin (بريلوماين), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan periklumeonon (περικλύμενον)’dan muharreftir. Metinlerimizde bitki için gözlüce ot adı da tercih edilmiştir. Galen, bitkinin hıçkırık giderici olmakla birlikte uzun süreli kullanımının kalıcı kısırlığa neden olduğunu; Dioscorides, dalak şikâyetleri, ateş, titreme ve nefes darlığı vakalarında kullanıldığını, hıçkırık giderici, doğumu hızlandırıcı ve yorgunluk giderici olarak faydalanıldığını, erkeklerde sperm sayısının düşmesine neden olduğunu aktarmıştır.

Bitki Anadolu’da, dalak şikâyetleri ve nefes darlığı vakalarında kullanılmış, hıçkırık giderici olarak faydalanılmıştır. Bitkinin sperm sayısını azaltarak kısırlığa neden olduğu belirtilmiş, metnimizin devamında ise “oğlan doğurmasın âsân eyleye” bilgisi verilerek doğum esnasında faydalı olduğunun altı çizilmiştir. Hacı Paşa bitkinin ağaçsı bir ot olduğunu, beyaz renkli çiçeğinin külâhı andırdığını yazmıştır.

Bitki, sıtma ve dalak rahatsızlıkları tedavisinde kullanılmış, tohumlarının idrar söktürücü olduğu belirtilmiş ancak uzun süreli kullanımı idrarla birlikte kan gelmesine neden olduğu eklenmiştir.

Antikçağ

Küçük bir çalı olup, küçük, beyazımsı ve sarmaşık benzeri yapraklarla çevrilidir. Yapraklara yapışık, sarmaşık meyvesine benzeyen ve koparılması zor meyveleri olur. Kök kalındır. Çalılıklarda yetişmekte ve diğer bitkilere sarılmaktadır. Olgunlaştığında toplanır ve gölgede kurutulur. Meyvesi 40 gün boyunca şarapla içilirse dalağı küçültür, yorgunluğu giderir, nefes darlığı ve hıçkırığa iyi gelir, ancak altıncı günden itibaren idrarı kan renginde yapar. Ayrıca doğumu hızlandırır. Yaprakları da aynı faydayı gösterir ancak 37 günden sonra kısırlığa neden olduğu söylenir. Zeytinyağı ile ovulduğunda ateşli hastalardaki titreme halini yatıştırır. DI 4-14.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.199-200.

1

Quercus cerris (Saçlı meşe) genelde bahar aylarında çiçek açan ve diğer meşe türleri ile karışık biçimde görülen bir bitkidir.

3

Quercus coccifera (Kermes meşesi) Akdeniz ülkelerinde kültürel açıdan önemli olan ve binlerce yıldır kullanılan meşhur bir bitkidir.

5

Quercus robur (Saplı meşe) binlerce yıldır tıbbi ve gıda amaçlı olarak kullanılan, ayrıca peyzajlara dikilen meşhur bir bitkidir.

7

Quercus rubra (Kızıl meşe) özellikle yapraklarını güz mevsiminde aldıkları renkler nedeniyle yaygın biçimde peyzajlara dikilen bir bitkidir.

9

Quercus ilex (Pırnal meşesi) genelde düşük rakımlarda görülen ve bahar aylarında çiçek açan her dem yeşil bir meşe türüdür.

11

Quercus infectoria (Mazı meşesi) binlerce yıldır derileri işlemek ve boya elde etmek için kullanılan bir çalıdır.

13

Quercus frainetto (Macar meşesi) genelde bahar aylarında çiçek açan ve diğer meşe türleri ile karışık halde görülen bir bitkidir.

Derleyen

İzmitli, Kocaeli Üniversitesi'nde bitki tarihi üzerine çalışıyor.

Total 2156 content entries
Hakkında

Kocaeli’nde görülen bitkilerin klasik ve modern kaynaklara göre tıbbi, mutfak, ekonomik, vb. alanlardaki potansiyelinin ortaya konması amaçlanmış, ayrıca ilin bitki zenginliği fotoğraflarla desteklenerek ilgililer için bir kaynak oluşturulması gayesi güdülmüştür.