Özet
Lolium perenne (Çim) genelde işlenmemiş arazilerde görülen ve bahar ortasından yaz sonuna kadar çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Türk Uygarlığındaki yeri
Buhma (بهمى), bitkinin Arapçadaki karşılığıdır. Halîmî’ye göre duvarların üzerinde yetişen, arpa benzeri başağı bulunan, hekimler tarafından kan durdurucu olarak kullanılmak üzere usâresi çıkarılan ve buhmâ ile pesek otı adları ile bilinen bir bitkidir. Bu bitkiye günümüzde çim diyoruz, çayırlar, tarlalar ve işlenmemiş arazilerde görülür, hem cinsi hem de ailesi içinde çok sayıda benzeri vardır, bu nedenle teşhisi güçtür ve detaylı inceleme gerektirir. Halîmî’ye göre, buhmî adlı bitkinin Türkçe karşılığı ikecendir.
Dioscorides, ishal, rahim kanaması ve aşırı idrar vakalarında kullanıldığını yazmıştır. Bîrûnî, tohumlarının karıncalar tarafından yuvalarına taşındığını, kıtlık dönemlerinde insanların karınca yuvalarını kazarak bu tohumları topladıklarını aktarmıştır. Damların üzerinde yetiştiği, yaprağının arpa yaprağına benzediği, çiçek kurulunun çâvdârın çiçek kurulunu andırdığı kaydedilen bitki, ishal vakalarında kullanılmış ve kanama durdurucu olarak faydalanılmıştır.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.239-240.
Yaprakları arpaya benzer ancak daha kısa ve daha dardır. Başakları delice otu andırır. Ekili arazilerde ve çatılarda yetişir. Sert şarapla içildiğinde ishali keser, rahim kanaması ve aşırı idrar akışını kontrol eder. Bazıları kırmızı bir yüne sarılıp asıldığında kanamayı durduğunu söylüyor. DI 4-43.
Tanımı
Lolium perenne (Çim) genellikle 10 ila 90 cm büyüyebilen iki ya da çok yıllık bir bitkidir. Gevşek ya da sıkı yığınsı bir bitkidir. Saplar dik ya da yatık yükselici ve 2 ila 4 arası boğumludur. Dil 2,5 mm uzunluğundadır. Yapraklar koyu yeşil, pürüzsüz ve alt yüzeyi parlaktır. Üst yüzeyde belirgin paralel damarlar görülür. Yaprak ayası 5 ila 25 cm uzunluğunda, 0,5 ila 5 mm genişliğinde, çıplak ve genç sürgünlerde katlıdır. Çiçek kurulu dik ya hafifçe kavisli ve 5 ila 20 cm uzunluğundadır. Başakçıklar 4,5 ila 18 mm uzunluğundadır. Dışkavuz mızraksı ila darca dikdörtgensi ve 4,5 ila 10 mm uzunluğundadır. Alt dışkavuz mevcut değil ya da körelmiştir. İçkavuz 3,5 ila 7 mm uzunluğunda ve dikdörtgensi ya da dikdörtgensi mızraksıdır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Kuzey Afrika ve Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tahrip edilmiş araziler, çayırlar ve tarlalarda görülen bitki umumiyetle nisan ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adları
Dilimizde ingiliz çimi, kara çayır ve çim adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca aldatıcı anlamına gelir. Cinse bağlı Lolium temulentum’un (Delice çim) sarhoş edici etkisine işaret eder. Tür adı Latince çayır anlamına gelir. Türün habitat tercihine işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat in Europa ad agrorum versuras solo fertilii” olarak belirtilmiştir.
Gıda
Otçul hayvanlar için kullanışlıdır. Ayrıca tohumlar pişirilerek tüketilmektedir.
Tıp
Kanser, ishal, kanama ve sıtmanın tedavisinde kullanılmıştır.
Bir yanıt yazın