Linum usitatissimum (Keten)

---

Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Yenilebilir bitki.

Dolaşım

Bitkiler › Söğüt takımı › Ketengiller › Keten › Keten

Dağılımı

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir.

Genel bilgiler

10 ila 100 cm büyüyebilir. Gövde diktir. Yaprakları sapsız, grimsi-yeşil renkli, ince mızraksı, 2 ila 4 cm uzunluğunda, 3 mm genişliğinde, dik veya yatık gövde üzerinde sıralanmışlardır. Çiçekler erseliktir. Çanak yapraklar genişçe eliptik yumurtamsı, 5 ila 9 mm uzunluğunda ve sipsivridir. Taç yapraklar mavi renkli ve 10 ila 15 mm uzunluğundadır. Kapsül 7 ila 8 mm uzunluğundadır.

Gözlem

Çayırlar, tarlalar ve çalılıklarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca “iplik” anlamına gelir. Cinsin tekstil değerine işaret eder. Tür adı Latince “en kullanışlı” anlamına gelir. Türün tekstil değerine işaret eder.

Tarihi

Keten, saz ve hayvan derileri ile birlikte gemi yelkenlerini yapmak için kullanılmıştır. Büyük İskender’in filosu İndus nehrini geçerken ketenden yapılma yelkenlerini çeşitli renklere boyanmıştı. Kleopatra’nın Marcus Antonius’a eşlik ettiği Actium savaşında bazı keten yelkenler mora boyanmıştı ve bu yelkenleri bu renkte olan gemiler hükümdar gemilerinin ayırt edici özelliği idi. Roma’da oyunlarda gölge amaçla tribünlerin üstüne asılan perdeler keten imal edilirdi. Sezar, diktatörlüğü sırasında evinden Senatoya kadar olan yolu keten tente ile kaplattı. Nero döneminde amfitiyatrolardaki keten tenteler maviye boyanmış, yıldızlar çizilmiş ve gökyüzü havası verilmiştir. Troya Savaşında bulunan bazı savaşçıların göğüs zırhları ketenden yapılmıştı.

Mutfak

Tohumlar çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.

Geleneksel tıp

Müshil ve balgam söktürücüdür. Öksürmeyi kontrol eder ve ağrı gidericidir. Tohumlar analjezik, yatıştırıcı, yumuşatıcı, göğüs hastalıkları ilacı ve çözücüdür. Tohumun demlenmiş hali, müsilaj içerir ve öksürük, soğuk algınlığı ve üriner organların iltihabı için değerli bir dahili ilaçtır.

Dioscorides: Tohumları iltihabı yumuşatır ve dağıtır. Çiğ olarak varisli damarlara uygulanır. Balla birlikte alındığında öksürük gidericidir. Bal ve biberle alındığında cinsel isteği arttırır. Rahim iltihabı için kullanılır.

Galen: Balık sosu ya da balla karıştırılarak ekmeğin yanında tüketilir. Ekmeğin üzerine de serpiştirilir ancak bu mide için kötüdür ve sindirimi de zordur. Hafif idrar söktürücü etkisi vardır.

Plinius: Kadınlar yüzlerindeki lekeleri geçirmek için kullanır. Suyu görüşü netleştirir. Sirke ile birlikte dizanteri vakalarında başvurulur. Karaciğer rahatsızlıkları için kuru üzümle birlikte alınır. Vücuttaki kıymık gibi çeşitli parçaları çıkarmak için kullanılır.

İbn-i Sînâ: Ağrı kesicidir. Cilt lekelerine iyi gelir. Bal ve biberle birlikte alınarak cinsel isteği arttırıcı olarak kullanılır. Banyo suyuna dahil edilerek çeşitli rahim sorunlarında başvurulur.

Abdulvehhâb bin Yusuf: Kasık ağrısı ve hayaların şişmesi halinde tohumları kullanılır. Göz ağrısını gidermek için kullanılır.

Eşref bin Muhammed: Çocuklarda uyuma esnasında boğazdan hırıltı gelmesi halinde tohumu balla birlikte yalatılır.

Dikkat

Tohumlarda az da olsa siyanojenik glikozitler bulunur. Su ile alındığında zehir seviyesi artar. Hamilelik esnasında kontrendikedir. Prostat bezi hastalarının uzak durması önerilir.

Fotoğrafları

Literatür

Species Plantarum 1: 277. 1753. L.