Tanımı
30 ila 85 cm büyüyebilir. Gövde genellikle sağlam yapıda, yeşilimsi ya da menekşe renkli ve menekşe renkli kılıflarla kaplıdır. Çiçek kurulu 35 cm uzunluğundadır ve 10 ila 20 arası çiçek barındırır. Bırahte mızraksıdır ve alttakiler yumurtalığı aşar. Çanak yapraklar ters yumurtamsı mızraksı, 25 mm uzunluğunda ve 11 mm genişliğindedir. Taç yapraklar darca mızraksı ve hafifçe daha kısadır. Mahmuz ince ve silindiriktir. Yumurtalık 30, kapsül 45 mm uzunluğundadır. Çiçekler kırmızı renklidir.
Gözlem bilgileri
Türkiye, Kırım ve Kıbrıs adasında doğal olarak yayılış gösterir. [Harita] Ormanlık alanların sınırlarında ya da doğrudan Gürgen ve Meşe altlarında görülür. 1 ila 5 birey arası popülasyonlar halinde İzmit, Gebze, Kartepe ve Kandıra’da gözlemlenmiştir. Mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açar. 400 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde kızıl saçuzatan ve mor kuşyuvası adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Yunanca kan hediyesi anlamına gelir. Bitki için Theophrastus’un kullandığı kelime haimodorum’dur ancak yanlış çeviri ile limodorum halini almıştır. Çiçeklerin kırmızı rengine işaret eder. Beri taraftan Limodorum terkibi de Yunanca çayır hediyesi anlamına gelir, gelgelelim bu orkideler çayırlarda görülmez. Cins adı ve elbette haemodorum olarak bilinen adı ayrıca çeşitli bitkiler üzerine asalak olarak yaşayan ve zamanla o bitkilerin kaynaklarını tüketerek onları öldüren canavarotları (Orobanche) ya da küsküotları (Cuscuta) için de kullanılmaktadır. Bu orkide cinsi de başka organizmalara bağlı olarak hayatını sürdürür. Tür adı Latince kürtajı teşvik eden anlamına gelir. Çiçeklerin düşüğe neden olduğuna dair inanışa işaret eder. Epitet ayrıca, bitkinin yapraklardan yoksun olmasına, yaprakların kılıf benzeri yapılara indirgenmiş olmasına da işaret edebilir. İkili adlandırma öncesi adı “Orchis abortiva violacea”dır. Alttür adı ise Latince kırmızı anlamına gelir. Varyetenin ayırt edici çiçek rengine işaret eder.
Takım
Asparagales (Kuşkonmaz takımı)
Aile
Orchidaceae (Salepgiller)
Cins
Limodorum (Saçuzatan)
Tür
Limodorum abortivum var. rubrum (Mor kuşyuvası)
Anahtar kelimeler
Bilgi
Bitki fotosentetik pigmentler içermesine rağmen bunlar yetişkin bitkinin beslenmesini desteklemek için yetersizdir. En çok tohum üreten orkide türleri arasındadır, fideler oldukça yavaş gelişir ve çiçeklenmeden önce 8 ila 10 on yıl arasında toprak altında kalırlar. Yaprakları çok küçüktür ve bitkiyi beslemek için yetersizdirler. Bitki bu nedenle Russulaceae familyasına bağlı mantarlardan destek alarak hayatına devam eder.
Fotoğrafları
© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.