Türk zambağı
Anahtar kelimeler: Nadir bitki, Süs bitkisi, Yenilebilir bitki, Tıbbi bitki, Zehirli bitki, Avrupa-Sibirya elementi.
Dolaşım
Bitkiler › Zambak takımı › Zambakgiller › Zambak › Türk zambağı
Dağılımı
Bitki doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir.
Genel bilgiler
70 cm ila 100 cm büyüyebilir. Çiçekler 3 ila 10 arası sayıda, genelde pembe ila mor renklidir ve kokuludur. Olgun bireyler elliye kadar çiçek barındırabilir. Gövde yeşil renklidir ve mor ya da kırmızı lekeler bulunur. Yapraklar eliptik ila mızraksı, kıvrık, 16 cm uzunluğunda ve genellikle altları hafifçe tüylüdür. Tohumlar ağustos ve eylül aylarında olgunlaşır.
Gözlem
Ormanlık alanlar ve dere kenarlarında görülür. Gebze ilçesinden kayıt bildirilmiş ancak henüz gözlemlenememiştir.
Yaygın adları
Türk zambağı, Sultan zambağı, İstanbul zambağı.
Çiçek zamanı
Haziran-Temmuz ayları.
Yükseklik
0-800 metre arası.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca “çiçek” anlamına gelir. Kelime Yunancaya büyük ihtimalle Antik Mısırca’dan geçmiştir. Dilimizdeki zambak kelimesi Arapça orijinlidir. Tür adı Latince “sarık” anlamına gelir. Türün çiçeklerinin Osmanlı Devleti padişahı Çelebi Mehmet’in (I. Mehmed) sarık bağlama şekline benzemesine işaret eder. Avrupa’da türün çiçek yapısı ile sultanın sarığı arasında benzerlik kurulmuştur ve bu nedenle İstanbul zambağı ve Sultan zambağı adları ile bilinir.
Tarihi
Yaprağındaki izler hakkında iki efsane vardır; ilki Apollon’un kederini gösterdiği, ikincisi ise Aiax’ın dökülen kanı olduğu yönündedir. Yapraklar üzerindeki düzenli damarlar Yunanca αι harflerine benzemektedir ve bu kelime Yunanca ne yazık ki/heyhat! anlamına gelmektedir.
Mutfak
Soğan pişirilerek tüketilebilir. Nişasta bakımından zengindir.
Geleneksel tıp
Soğan idrar söktürücü, adet akışı teşvik edici, yumuşatıcı ve balgam söktürücüdür. Kalp hastalıklarını, kalp bölgesindeki ağrıları ve göğüs anjinini hafifletmek için kullanılır.
Dikkat
Kediler için zehirlidir. Yutulması halinde böbrek yetmezliğine ve ölüme neden olabilir.
Literatür
Species Plantarum 1: 303. 1753. L.