Tanımı
5 ila 35 cm büyüyebilir. Yapraklarda ince tüyler görülür, altı yeşil, üstü mor gölgelidir. Bunlar geniçe yumurtamsı, yumurtamsı böbreksi ya da dairesel, 2 ila 4 cm genişlik ve uzunluktadır. 1 ila 2 cm uzunluğunda sap görülür ve kenarları dalgalı tırtıklıdır. Çiçek halkaları 2 ila 3 arası sayıda ve her biri yaklaşık 6 çiçeklidir. Tek simetrili çiçekler parlak kırmızı-mor renkli, taç yaprağın üstü kaput biçimlidir ve küçük pençe benzeri loblar vardır. Taçta bir tüy hattı görülür. Kış mevsiminde ılık havalarda dahi çiçek üretebilir. Çiçekler erseliktir. Tohumlar olgunlaştığında doğrudan dışarı ekilebilir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Her türden habitat alanında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Ocak ve haziran ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde eflatun çiçekli ballıbaba, kırmızı ısırgan, petekotu, balotu ve arıotu adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca şaşkın ağız anlamına gelir. Cinsin iki dudaklı çiçek yapısına işaret eder. Tür adı Latince mor anlamına gelir. Türün çiçek rengine işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Lamium purpureum foetidum, folio subrotundo”dur.
Tarihi
Dioscorides 3-99: Dağlarda yetişen, ekilenden daha geniş yapraklı ve daha keskindir. İki tür de özellikle deniz canlıları olmak üzere zehirli hayvan ısırıklarına uygulanır ya da şarapla içilir.
Plinius 22-16: Lamium adı verilen bitki, en zararsız ısırgandır. Morluk ve eziklerin tedavisinde kullanılır. Bir tutam tuzla yanıklar, yaralar, tümörler ve guta uygulanır. Yaprağının ortası beyazdır ve yılancık vakalarında başvurulur. Bazı yazarlar lamiumu çeşitli türlerini görüldükleri mevsimlere göre ayırmıştır. Güz lamiumu, denilir ki, muska olarak taşınırsa hummaya iyi gelir ancak kök çekilirken hastanın adı, durumu ve ebeveynlerinin adı söylenmelidir. Tuzla vücuttaki yabancı cisimleri çıkarmak için kullanılır.
Gıda
Genç bireylerin yaprak ve üst bölümleri salatalara eklenerek tüketilebilir.
Tıp
Terletici, idrar söktürücü, büzücü, müshil ve kanama durdurucu özelliği vardır. Kaynatılarak hazırlanan özü, hemoraji kontrolünde yararlıdır. Ezilmiş yaprakları kesik ve yaralar için kullanılır. Üst bölümleri boğaz ağrısı ve bademcik iltihabı vakalarında kullanılır. Clinopodium vulgare ve Lamium purpureum üst bölümleri kaynatılarak karın üzerine uygulanarak sarıldığında mide ağrısı tedavisinde etkilidir.
Fotoğrafları
