Eşekhelvası
Bakımı
Lactuca serriola iki yıllık bir ottur. Geçirgen ve nemli ya da kuru toprağı, güneşli bölgeleri tercih eder. Donlara dayanıklıdır.
Yetiştirme
Lactuca serriola açık orman, yol kenarı ve çayırlarda görülür. Kumlu ve tınlı topraklara uyumludur.
Yaygın adları
Prickly lettuce, Milk thistle, Horse thistle, Wild opium, Compass plant, Scarole; Eşekhelvası, Yabani marul, Acı marul, Eşek marulu, Tahliç.
Etimoloji
Cins adı Latince marul; tür adı ise Latince testere dişi anlamına gelir.
Faydaları ve zararları
Bitkileri kullanmadan önce mutlaka bir uzmandan yardım alın. Olgun bitkiler hafif zehirlidir. Özsuyu yatıştırıcı, narkotik, diüretik, hazmı kolaylaştırıcı, ağrı kesici ve spazm çözücüdür. Anksiyete, nevroz çocuklarda hiperaktivite, kuru öksürük, boğmaca, romatizmal ağrıların tedavisinde dahili olarak alınır. Aşırı dozda alınırsa halsizliğe, kardiyak felce ve ölüme neden olabilir. Salata olarak tüketilebilir. Genç yaprakları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.
Taksonomi
Superregnum: Eukaryota
Regnum: Plantae
Cladus: Angiosperms | Eudicots | Asterids
Ordo: Asterales
Familia: Asteraceae
Subfamilia: Cichorioideae
Tribus: Cichorieae
Subtribus: Lactucinae
Genus: Lactuca
Raunkiaer: Hemicryptophyte
Phytochorion: Euro-Siberian
Literatür
Centuria II. Plantarum 29. 1756. L.
Fotoğrafları
Yapısı
Lactuca serriola dikensiz ve sütlü bir lateks içeren stem’leri 2 metreye kadar büyüyebilir. Yapraklar üst bölümlere gidildikçe küçülür. Bunlar oblong ya da lanseolat, pinnat, mumsu grimsi yeşil rengindedirler. İnce dikenler damarlar ve yaprak kenarları boyunca izlenir. Alt kısımlarda beyaz damarlar görülür. Bunlar kesildiğinde lateks sızdırırlar. Çiçek başları 11 ila 13 mm. genişliğindedir, soluk sarı ve çoğunlukla mor uçlu, 12 ila 20 arası çiçek rayi görülür. Disk çiçeği yoktur. Bractlar genellikle mor renklidir. Achene gri renklidir. Pappus beyazdır ve eşit uzunlukta tüyleri vardır. Tohumlar Ağustos ve Eylül aylarında olgunlaşır. Çiçekler hermafrodit’tir. Kumlu tınlı toprağı ve güneşli bölgeyi tercih eder. Tohumlar baharda doğrudan dışarı ekilebilir, hızlı çimlenirler. Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında çiçek açar.
Flora of Turkey
Erect biennial 25-150 cm. Stems glabrous, usually ± spinulose in lower part, sometimes strongly so. Leaves held vertically in one plane, pale green, glaucous, variable, usually ± runcinate pinnatisect with 2-8 lateral lobes, usually sinuate denticulate, ciliate spinulose, weakly to strongly spinulose on midrib beneath, lamina sometime sparsely setulose, otherwise glabrous, auriculate; median cauline 3-16 x 1,5-7,5 cm. Inflorescence divaricately branched, ± cylindrical, paniculiform, many capitulate; capitula except terminal ± sessile, solitary or in small clusters; bracts and pedicels glabrous. Involucre 7-15 mm, longer in fruit than in flower; phyllaries 13-15, 3 seriate, glabrous, sometimes purple tinged. Flowers yellow or pale yellow, c. 1 cm, densely hairy about mouth. Achenes 6,5-8 mm, pale brown, with many narrow ribs, with rather long whitish hairs and slender, pallid 3,5-5 mm beak. Pappus white, 4,5-6 mm. Fl. 7-9. Grassy and rocky slopes, field margins, fallow and cultivated fields, s.l.-1750 m. V:779.