Kocaeli Bitkileri | Lactuca serriola (Eşekhelvası)

Eşekhelvası

Anahtar kelimeler: Yenilebilir bitki, Tıbbi bitki, Avrupa-Sibirya elementi.

Dolaşım

Bitkiler › Papatya takımı › Papatyagiller › Marul › Eşekhelvası

Dağılımı

Bitki doğal olarak Avrupa, Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir.

Genel bilgiler

Dikensiz ve sütlü bir lateks içeren gövdeleri 2 metreye kadar büyüyebilir. Yapraklar üst bölümlere gidildikçe küçülür. Bunlar dikdörtgensi ya da mızraksı, teleksi, mumsu grimsi yeşil rengindedirler. İnce dikenler, damarlar ve yaprak kenarları boyunca izlenir. Alt kısımlarda beyaz damarlar görülür. Bunlar kesildiğinde lateks sızdırırlar. Çiçek başları 11 ila 13 mm genişliğindedir, soluk sarı ve çoğunlukla mor uçlu, 12 ila 20 arası dilsi çiçek görülür. Disk çiçeği yoktur. Bırahteler genellikle mor renklidir. Kapçık gri renklidir. Sorguç beyazdır ve eşit uzunlukta tüyleri vardır. Tohumlar ağustos ve eylül aylarında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. Kumlu ya da tınlı toprağı ve güneşli bölgeyi tercih eder. Tohumlar baharda doğrudan dışarı ekilebilir, hızlı çimlenirler.

Gözlem

Yamaçlar, tarla ve yol kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.

Yaygın adları

Eşek helvası, Yabani marul, Acı marul, Eşek marulu, Tahliç.

Çiçek zamanı

Temmuz-Eylül ayları.

Yükseklik

0-1600 metre arası.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca “sütlü” anlamına gelir. Cinse bağlı bazı türler sütlü özsuyuna sahiptir. Kelime marulun kadim adıdır. Yaban domuzu saldırısına uğrayıp yaralanan Adonis, marul yapraklarının altına saklanmıştır. Hera’nın marul yedikten sonra hamile kalabildiği söylenir. Cinsin Türkçe adı olan “marul”, Yunanca maralion (μαρούλιον) kelimesinden türetilmiştir. Tür adı Latince “testere dişi” anlamına gelir. Bitkinin yapraklarının kenarına işaret eder.

Mutfak

Salata olarak tüketilebilir. Genç yaprakları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Kökü kahve ikamesi olarak kullanılır.

Geleneksel tıp

Özsuyu yatıştırıcı, narkotik, diüretik, hazmı kolaylaştırıcı, ağrı kesici ve spazm çözücüdür. Anksiyete, nevroz çocuklarda hiperaktivite, kuru öksürük, boğmaca, romatizmal ağrıların tedavisinde dahili olarak alınır.

Dioscorides: Ekilen marula göre tadı daha keskin ve daha acıdır. Gözlerdeki buğulanma ve donma vakalarında kullanılır. Ağrı hafifletici ve uyku getiricidir. Adet akışını teşvik eder. Tohumları zührevi hastalıklarda etkilidir, ayrıca cinsel içerikli rüya görülmesini de engeller.