Bitkiler › Papatya takımı › Papatyagiller › Marul › Eşekhelvası
Yenilebilir bitki, Tıbbi bitki, Avrupa-Sibirya elementi.
Dikensiz ve sütlü bir lateks içeren gövdeleri 2 metreye kadar büyüyebilir. Yapraklar üst bölümlere gidildikçe küçülür. Bunlar dikdörtgensi ya da mızraksı, teleksi, mumsu grimsi yeşil rengindedirler. İnce dikenler, damarlar ve yaprak kenarları boyunca izlenir. Alt kısımlarda beyaz damarlar görülür. Bunlar kesildiğinde lateks sızdırırlar. Çiçek başları 11 ila 13 mm genişliğindedir, soluk sarı ve çoğunlukla mor uçlu, 12 ila 20 arası dilsi çiçek görülür. Disk çiçeği yoktur. Bırahteler genellikle mor renklidir. Kapçık gri renklidir. Sorguç beyazdır ve eşit uzunlukta tüyleri vardır. Tohumlar ağustos ve eylül aylarında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. Kumlu ya da tınlı toprağı ve güneşli bölgeyi tercih eder. Tohumlar baharda doğrudan dışarı ekilebilir, hızlı çimlenirler.
Bitki doğal olarak Avrupa, Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir. [Harita|Sinonimler|Herbaryum]
Yamaçlar, tarla ve yol kenarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.
Dilimizde Eşek helvası, Yabani marul, Acı marul, Eşek marulu ve Tahliç adları ile bilinmektedir.
Temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açar.
Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Cins adı Antik Yunanca sütlü anlamına gelir. Cinse bağlı bazı türler sütlü özsuyuna sahiptir. Kelime marulun kadim adıdır. Yaban domuzu saldırısına uğrayıp yaralanan Adonis, marul yapraklarının altına saklanmıştır. Hera’nın marul yedikten sonra hamile kalabildiği söylenir. Cinsin Türkçe adı olan marul, Yunanca maralion (μαρούλιον) kelimesinden türetilmiştir. Tür adı Latince testere dişi anlamına gelir. Bitkinin yapraklarının kenarına işaret eder.
Salata olarak tüketilebilir. Genç yaprakları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Kökü kahve ikamesi olarak kullanılır.
Özsuyu yatıştırıcı, narkotik, diüretik, hazmı kolaylaştırıcı, ağrı kesici ve spazm çözücüdür. Anksiyete, nevroz çocuklarda hiperaktivite, kuru öksürük, boğmaca, romatizmal ağrıların tedavisinde dahili olarak alınır.
Olgun bitkiler hafif zehirlidir. Aşırı dozda alınırsa halsizliğe, kardiyak felce ve ölüme neden olabilir.
Tohumlarından elde edilen yağ sabun, boya ve vernik yapımında kullanılır. Bitki antik Mısır’da yaygın olarak yetiştirilmekte idi.
Doğan, Hüseyin (2022). Lactuca serriola (Eşekhelvası) - Kocaeli Bitkileri. Erişim adresi: https://kocaelibitkileri.com/lactuca-serriola/ Erişim tarihi: 5 February 2023