Tanımı
120 cm büyüyebilir ve 30 cm genişleyebilir. Kökleri 10 cm derine inebilir. Gövdenin üst bölümü dallı ve silindiriktir. Çiçek örtüsü koyu mor ila soluk mavi arası, 8 ila 15 cm genişliğinde, altı tepallidir. Çiçekler kokuludur. 3 ercik görülür. Taban yaprakları sapsızdır. Bunlar 30 ila 70 cm uzunluğunda ve gövde yapraklarından küçüktür. Meyve uzunlamasına, üç loblu ve kapsül biçimlidir. Nadiren tohum görülür.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal yayılış alanı bilinmemektedir. Iris pallida × Iris variegata‘nın melezi olduğu sanılmaktadır. Çok erken dönemlerde Ortadoğu ve çevresinde yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Mezarlıklar ve ekili alanların yakınlarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Mezarlıklarda sıklıkla görülmesinin nedeni Delos adasındaki Apollo türbesi ile ilgili olabilir. Bölge Apolla’ya (adak olarak) sunulan parfümleri ile meşhurdu ve parfüm elde edilen bitkiler de türbe civarına dikilmekteydi. Nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Takım
Asparagales (Kuşkonmaz takımı)
Aile
Iridaceae (Süsengiller)
Cins
Iris (Süsen)
Tür
Iris × germanica (Gök süsen)
Anahtar kelimeler
Türkçe adları
Dilimizde mor süsen, gök süsen ve mor zambak adları ile bilinmektedir.
Dikkat
Yaprak ve yumrusunun yutulması halinde bir dizi mide sorununa yol açabilir.
Etimoloji
Cins adını Iris’ten almıştır. Hesiodos, Iris’in gökkuşağını simgelediğini, bu nedenle yer ile gök ya da diğer bir deyişle tanrılar ile insanların arasında bir köprü görevi gördüğünü kaydetmektedir. Doğallıkla Iris, tıpkı Hermes gibi tanrıların habercisidir. Çoğunlukla Hera’nın sürdüğü at arabasının arkasında oturur bir biçimde resmedilmiş olan İris, birçok primitif kavimde görülen, gökkuşağının cennetle yeryüzü arasında bir iletişim görevi üstlendiği yönündeki inanışın kişiselleştirilmiş halidir. Çiçeklerinin yoğun renk varyasyonuna sahip olması nedeniyle gökkuşağı ile ilişkilendirmiştir. Tür adı Latince Almanya anlamına gelir. Türün tip yerine işaret eder ancak türün anavatanı kesin olarak bilinmemektedir. Özgün tanımda “Habitat in Germaniae editis” olarak geçmektedir.
Tıp
Bağışıklık sistemi ile ilgili hastalıkların tedavisinde kullanılır. Bağırsak boşaltıcı ilaç. Kökü idrar söktürücü, kusturucu, balgam söktürücü ve hafif müshil etkilidir. Kökünün suyu ödem tedavisinde kullanılır.
Pratik
Kök kurutulup öğütülerek parfüm, diş macunu ve nefes ferahlatıcı yapımında kullanılır. Kökten siyah, çiçeklerden mavi boya elde edilir. Tohumları tespih yapımında kullanılır.
Fotoğrafları
© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.
Görüşünüzü Yazın