Özet
Pentanema britannica (Çayır andızı) genelde sulak alanların civarında görülen ve bahar ortasından güz ortasına kadar çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Pentanema britannica (Çayır andızı) halihazırda bazı kaynaklarda Inula britannica adı ile geçmektedir. Genellikle 10 ila 40 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Gövde dik ve cılız tüylüdür. Yapraklar sapsızdır. Gövde yaprakları mızrak biçimli, 6 ila 7 cm uzunluğunda ve 1 ila 2 cm genişliğindedir. Gövde yaprakları mızraksı-eliptik ila mızraksı-şeritsi, 2 ila 5 cm uzunluğunda, 5 ila 12 mm genişliğinde, tabanı yüreksi ya da kulaksı, kenarları düz ya da testere dişlidir. İnvolukrum 15 ila 22 mm çapındadır. Filariler 4 ila 5 sıra halindedir. Kömeçler birkaç adet olup 1 ila 4 cm uzunluğundaki sap üzerindedir. Dilsi çiçekçikler 40 ila 70 adet olup taç sarı renklidir. Tüpsü çiçekçikler sarı renkli olup taç 4 ila 6 mm uzunluğunda, beş loblu ve sarı renklidir. Kapçık silindirik ve 1 ila 1,2 mm uzunluğundadır. Sorguç 20 ila 25 adet beyaz renkli kıllıdır. Tohumlar ağustos ve ekim aylarında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. -15 dereceye kadar dayanıklıdır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Amerika kıtasına da yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanların civarında görülen bitki umumiyetle nisan ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Derince ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde çayır andızı adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca beş iplikçikli anlamına gelir ve bu bağlamda sorguç kılçıklarının sayısına işaret eder.
Tür adı Latince Britanya anlamına gelir. Özgün tanımda “Habitat in Lusatia, Bavaria, Scania” ifadesinde anılan bölgelerin tamamı orta Avrupa’dır ve Britonların, Britanyaya Avrupa’dan göç ettiğine inanılmaktadır. Germenler üzerine sefere çıkan Germanicus Julius Caesar Claudianus ordugahını Ren nehrinin kenarına kurmuştur ve bölgedeki tek tatlı su hemen deniz kenarında olan bir kaynaktan sağlanmaktadır. Ancak bu su zamanla diş kaybına ve eklem ağrılarına neden oluyordu. Bunun çaresi ise britannica adı verilen bir bitkide bulundu, bu bitki sinüs ve ağız yaralarına faydalı olmakla birlikte ayrıca yılan ısırıklarına karşı da kullanılıyordu. Romalılar bu bilgiyi Frisii olarak bilinen bir Alman kabilesinden öğrenmiştir. Plinius bitkinin adının britannica olmasının şaşırtıcı olduğunu kaydeder. Munting ve Poinsinet’e göre bitkinin adı brita (kıran) ve tanu (diş) kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Bu yargıya göre bitki dişleri güçlendiricidir. Lipsius’a göre bitkinin adının Britanya ile ilgisi yoktur, bitki adını bataklık Bretaasche bölgesinden almaktadır.
Tıp
Geleneksel tıpta balgam söktürücü olarak kullanılır. Yaprakları yara iyileştirici ve cerahati dağıtıcıdır. Çiçekleri antibakteriyel, gaz giderici, safra salgısı arttırıcı, müshil, temizleyici, idrar ve balgam söktürücü, müshil, mide ağrısı giderici ve toniktir. Ayrıca bulantı, kusma ve hıçkırık tedavisinde dahili olarak kullanılır.
Fotoğrafları
